0 8000 12 11

2010 թվականին զոհված ՀՀ զինված ուժերի սպա, լեյտենանտ Արտակ Նազարյանի իրավահաջորդները պահանջում են քրեական հետապնդում սկսել Տավուշի մարզի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի նախագահ Սամվել Մարդանյանի դեմ, ում նախագահությամբ 2011 թվականից ընթանում է դատավարությունը: 
Տուժողի իրավահաջորդ Ծովինար Նազարյանն ասում է, որ վերջին դատական նիստի ժամանակ` փետրվարի 5-ին, դատավորը տուժողի իրավահաջորդի ներկայացուցիչներից իրավապաշտպան Ռուբեն Մարտիրոսյանին թույլ չի տվել հանդես գալ հայտարարությամբ և դատական սանկցիա կիրառելով` նրան հեռացրել է դատական նիստերի դահլիճից, ինչի իրավունքը չուներ:

«Հենց դա առիթ եղավ, որ դիմենք գլխավոր դատախազին: Կան դատավարության հիմնարար սկզբունքներ, ՀՀ Սահմանադրություն, որով երաշխավորված է արդար դատավարության իրավունք, այն երաշխավորվում է նաև միջազգային պայմանագրերով: Դատավարության կողմերը պետք է դատավարության ընթացքում հավասար իրավունքներ ունենան իրենց մոտեցումները ներկայացնելու համար»,- ասում է նա:

Հիշեցնենք` Արտակ Նազարյանը մահացել է 2010-ի հուլիսի վերջին Տավուշի մարզի Չինարի գյուղից ոչ հեռու տեղակայված «Մեհրաբներ» զորամասի հսկողությանը հանձնված մարտական հենակետերից մեկում: Մահվան փաստով հարուցվել էր քրեական գործ, որի շրջանակներում Արտակ Նազարյանի հինգ ծառայակիցներին մեղադրանք էր առաջադրվել ՔՕ 110-րդ հոդվածով (ինքնասպանության հասցնելը), սակայն նրանք իրենց մեղավոր չեն ճանաչում: Ամբաստանյալներից երկուսն էլ դատարանում հայտարարել են, որ ենթարկվել են խոշտանգումների ու ծեծի՝ խոստովանական ցուցմունք կորզելու նպատակով: Գործով անցնող մի քանի վկաներ դատարանում հրաժարվել են նախաքննության ընթացքում տված իրենց ցուցմունքից:

Դատաբժշկական փորձաքննությամբ՝ Նազարյանի մարմնի տարբեր մասերում 54 վնասվածք կար: Քննչական ոչ մի գործողություն չի կատարվել՝ պարզելու համար, թե մահից անմիջապես և 6 ժամ առաջ առկա վնասվածքներն ինչպե՞ս են առաջացել: Դեպքից միայն 12 օր անց Նազարյանի գումարտակի հրամանատար Միշա Գաբրիելյանը քննչական մարմնին է հանձնել Արտակի ծոցատետրը, որի միջից պատռված ու ոչնչացված են եղել որոշ օրագրային գրառումներ, փոխարենը` դրված է եղել ինքնասպանության գրություն։ Պարզ չէ նաև, թե ինչո՞վ է ինքնասպան եղել Նազարյանը, եթե նրա ստացած բոլոր 120 փամփուշտները տեղում են եղել: Նազարյանների ընտանիքը և նրանց ներկայացուցիչները բողոքներ են հանձնել քննիչի և դատավորի՝ իրենց կարծիքով ապօրինի գործողությունների վերաբերյալ: 2011 թ. սեպտեմբերին Տավուշի մարզի առաջին ատյանի դատարանում մեկնարկել են դատական նիստերը, որոնք շարունակվում են մինչ օրս։

Փետրվարի 5-ին տեղի ունեցած նիստում տուժող կողմի իրավահաջորդները փորձել են հանդես գալ միջնորդությամբ: Նրանք պահանջել են դատարանից որպես վկա դատարան հրավիրել և հարցաքննել դատաձգաբան փորձագետներին:

«Նրանք եզրակացություն էին տվել այն մասին, որ մարտական հենակետում, որտեղ սպանվել էր Արտակ Նազարյանը, 11 զինծառայողներից վերցված խծուծներում (կրակոցից առաջացած անտեսանելի փոշի, որը նստում է 3 մ հեռավորության վրա գտնվող մարդկանց դեմքին, ձեռքերին, ականջներին…) յոթի մոտ հայտնաբերվել են կրակոցի լրացուցիչ արգասիքներ հանդիսացող պղնձի մետաղացման հետքեր, ինչը կարող էր վկայել այն մասին, որ նշված յոթ զինծառայողները կարող էին գտնվել Նազարյանի մոտակայքում նրա վրա արձակված կրակոցի պահին,- ասում է իրավապաշտպան Ռուբեն Մարտիրոսյանը: – Այս յոթ մարդու վերաբերյալ փորձաքննությունն ուղղակիորեն հակասում է այսպես կոչված նախաքննության ձեռք բերած տվյալներին, որ ոչ ոք չի տեսել Նազարյանին ինքնասպանություն գործելիս»:

Այն յոթ զինվորները, որոնց մոտ հայտնաբերվել են կրակոցից առաջացած պղնձի մետաղացման հետքեր, կապ չունեն Արտակ Նազարյանի հինգ ծառայակիցների հետ, որոնց դեմ արդեն իսկ մեղադրանք է առաջադրվել: Դատարանը մերժում է տուժող կողմի միջնորդությունը` դատարան հրավիրել ու հարցաքննել այն դատաձգաբան փորձագետներին, ովքեր եզրակացություն են տվել յոթ զինվորների մասով: Ըստ էության ստացվում է, որ մեղադրանքի հիմքում ընկած փորձաքննությունը գործի համար որևէ ապացուցողական նշանակություն չի ունեցել, որևէ քննչական գործողություններ չեն կատարվել:

Ծովինար Նազարյանը, ով նաև մահացած Արտակ Նազարյանի քույրն է, համառորեն ու խիզախորեն պայքարում է եղբոր գործի արդար դատավարության համար: Անցյալ տարի ԱՄՆ դեսպանությունը՝ Մեծ Բրիտանիայի դեսպանության, ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակի և «Քաունթերփարթ ինթերնեշնլ» կազմակերպության հետ համատեղ Ծովինարին շնորհեց «Խիզախ կին» մրցանակը, որը նրան հանձնեց Երևանում պաշտոնական այցով գտնվող ԱՄՆ նախկին պետքարտուղար Հիլարի Քլինթոնը: Ծովինարը ակտիվ է նաև քաղաքացիական տարբեր շարժումներում:

Նա նշում է, որ յոթ հոգու փորձաքննության արդյունքները գործում առանցքային նշանակություն ունեն:

«Յոթ հոգի ականատես են եղել կրակոցին, ուրեմն այդ յոթն էլ գիտեն` ո´վ է կրակել, ի´նչ հանգամանքներում: Եթե անգամ դա ինքնասպանություն է, ինչո՞ւ են յոթ հոգին շահագրգռված թաքցնել այդ: Երբ Ռուբեն Մարտիրոսյանը փորձեց հայտարարություն անել, դատավոր Մարդանյանը հայտարարեց, որ տուժող կողմն իրավունք չունի հայտարարություն անելու, և նրան հեռացրեց դատարանի դահլիճից: Սա նշանակում է` տուժող կողմին թուլացնել, հարվածել նրա պաշտպանությանը»,- ասում է Նազարյանը:

Տուժողի իրավահաջորդի ներկայացուցիչ փաստաբան Մուշեղ Շուշանյանն ասում է, որ դատարանը սկզբում բավարարել է իրենց ներկայացրած երկու միջնորդությունները` դատարան հրավիրելով նախաքննությունը կատարած երկրորդ քննիչ Լևոն Պետրոսյանին և դատաբժիշկ Վիգեն Ադամյանին:

«Սակայն այդ միջնորդությունների բավարարմամբ ամբողջ նախաքննական վարկածը փլուզվում է իրենց աչքի առաջ, և, դատարանը, բնականաբար իր գործելաոճը փոխեց ու սկսեցին մերժել բոլոր միջնորդությունները: Դրանք դատավորի կողմից մերժվում են մեկ հիմնավորմամբ. «Զինվորական դատախազությունից գործը ստացել եմ այս վիճակով և սա եմ քննում»: Այսինքն` միգուցե չգիտակցելով` խոստովանում է, որ ինքն արդարադատություն իրականացնող մարմին չէ, ինքն ընդամենը այնտեղ նստած է զինդատախազության եզրակացության վրա դատարանի կնիքը խփելու համար»,- բացատրում է փաստաբան Շուշանյանը:

Ըստ փաստաբանի`Մարտիրոսյանը, լինելով դատավարության կողմ հանդիսացող տուժողի իրավահաջորդի ներկայացուցիչ, չէր կարող հեռացվել դատական նիստերի դահլիճից: Դրանով տուժողի իրավահաջորդը (Մարտիրոսյանը) մեղադրանքը պաշտպանող դատախազների, ինչպես նաև ամբաստանյալների պաշտպանությունն իրականացնող փաստաբանների համեմատությամբ հայտնվում է անհավասար վիճակում:

Տուժողի իրավահաջորդները նամակով դիմել են նաև նախագահ Սերժ Սարգսյանին, Արդարադատության խորհուրդ, ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպան Կարեն Անդրեասյանին, Հանրային խորհուրդ` պահանջելով քրեական գործ հարուցել դատավոր Մարդանյանի դեմ, ով սահմանափակել է տուժողի իրավահաջորդի ներկայացուցչի իրավունքները, դատական անարդար սանկցիա կիրառել:

«Երբ ամբողջ համակարգն է կոռումպացված, այլասերված ու փոխկապակցված, շատ դժվար է արդարության հասնել, բայց միաժամանակ պետք է օգտագործել բոլոր լծակները: Պետք է հասարակության, միջազգային հանրության ուշադրությունը հրավիրել խնդիրների վրա, անցնել իրավական գործընթացներով և որոշակի քաղաքացիական ակտիվություն գտնել,- ասում է Նազարյանը: – Ստեղծել որոշակի բազա` խնդիրները դուրս բերելու և դրանց լուծման ճանապարհները գտնելու համար, բայց միևնույն ժամանակ պետք է լինի մի իշխանություն, որը քաղաքական կամք կդրսևորի արդարադատության համակարգը կարգի բերելու համար»:

Փաստաբան Շուշանյանն ասում է, որ զինված ուժերում հանցագործությունների կանխումը հնարավոր է այն դեպքում միայն, երբ արդեն իսկ եղածները բացահայտվեն:

«Նախընտրական հանդիպումների ժամանակ Արմավիրում նախագահ Սերժ Սարգսյանին է մոտեցել ԼՂՀ պաշտպանության բանակում մահացած զինծառայող Վալերի Մուրադյանի մայրը` Նանա Մուրադյանը, ում նախագահը պատասխանել է. «Գիտեք հե՞շտ է այդ սպանությունները բացահայտելը»: Ես ուզում եմ ասել` հեշտ է: Իրենք մի քանի անգամ ավելի ռեսուրս են վատնում այդ դեպքերը կեղծ կոծկելու համար: Եթե նախագահ Սարգսյանի կողմից հովանավորվող հանցավոր իրավապահ համակարգը չլիներ, այլ լիներ անկախ դատարան, այդ դեպքերը կբացահայտվեին ու հետագայում էլ կնվազեին»,- ասում է փաստաբան Շուշանյանը:

Հունվարին տեղի ունեցած ասուլիսի ընթացքում ՀՀ զինվորական դատախազ Գևորգ Կոստանյանը հայտարարեց, որ զինված ուժերում 2012 թվականի ընթացքում մահվան դեպքերը նվազել են: 2012-ին արձանագրվել է զինվորական ծառայության անցնելու հետ կապված մահվան ելքով 29 հանցագործության դեպք (որից 9-ը` հակառակորդի կողմից կատարված)՝ 2011-ին գրանցված 34 դեպքի դիմաց:

Այս հայտարարությունից հետո Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակը հրապարակեց իր տվյալները` 2012 թ. զինված ուժերում մահացել է 48 զինվոր, որից հրադադարի ռեժիմի խախտման հետևանքով`12-ը, 2011-ին`39 զինվոր:

Աղբյուրը՝ http://armenianow.com/hy/society/human_rights/43443/armenia_army_deaths_artak_nazaryan_helsinki_citizens_association