Գերեվարված եւ խոշտանգված. Բաժանարար գծի անվտանգության ապահովումը կլուծի՞ գերության խնդիրը
23:17, August 9, 2014 | Այլ լրատվամիջոցներ, Նորություններ
Իրավապաշտպան, Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի ղեկավար Արթուր Սաքունցի կարծիքով, հայ գերի Կարեն Պետրոսյանի հետ տեղի ունեցածում պատասխանատվության իր բաժինն ունի նաեւ Հայաստանի իշխանությունը, որը պարտավոր է ապահովել իր քաղաքացիների անվտանգությունը:
«Ադրբեջանի պատասխանատվության հարցը պարզ է եւ անհերքելի: Ինքնին մահվան փաստի հիման վրա ադրբեջանական կողմը պատասխանատու է գերության մեջ գտնվող մարդու մահվան, նրան անմարդկային վերաբերմունքի ենթարկելու համար: Այս փաստով պետք է անպայման դիմել ՄԻԵԴ` որպես ամենաարդյունավետ ատյան: Սակայն, բացի այս, կա նաեւ ՀՀ իշխանությունների պատասխանատվության հարցը` սեփական քաղաքացու անվտանգությունն ապահովելու տեսանկյունից, մասնավորապես սահմանային ռեժիմի կամ բաժանարար գծի կառավարման ու անվտանգության այն միջոցների կիրառման տեսանկյունից, որ քաղաքացին չհայտնվի գերության մեջ»,-«Մեդիալաբին» ասում է Արթուր Սաքունցը:
Ըստ իրավապաշտպանի, այս մասին երբեք չի խոսվում, բայց սա լուրջ խնդիր է, որովհետեւ բոլոր դեպքերում , երբ ՀՀ քաղաքացիները, լինեն զինծառայող, թե քաղաքացիական անձ, հայտնվում են Ադրբեջանի տարածքում, պատասխանատվության իր բաժինն ունի նաեւ պետությունը, որը պատասխանատու է այն հանգամանքների համար, որոնց հետեւանքով տվյալ քաղաքացիները հայտնվել են գերության մեջ:
Հիշեցնենք, որ Տավուշի մարզի Չինարի գյուղի բնակիչ Կարեն Պետրոսյանը. օգոստոսի 7-ին, դեռևս չպարզված հանգամանքներոււմ հատել էր հայ-ադրբեջանական պետական սահմանը և հայտնվել ադրբեջանական գերության մեջ: Ադրբեջանական ԶԼՄ-ները տեսանյութ եւ լուսանկարներ էին տարածել, որտեղ Կարեն Պետրոսյանին, ռազմական համազգեստ հագցրած, բռնի ուժով բերում էին Ադրբեջանի ԶՈւ Շամխորի 3-րդ բանակային կորպուսի հրամանատար, գեներալ-լեյտենանտ Ռովշան Աքփերովի մոտ՝ փորձելով սահմանամերձ Չինարիի բնակչին՝ որպես «դիվերսանտ» ներկայացնել։ Տեսանյութում երեւում է, որ անզեն գերին անմարդկային վերաբերմունքի է ենթարկվել:
Օգոստոսի 8-ին Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեն տեղեկացվել էր Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից, որ Կարեն Պետրոսյանը մահացել է: Ադրբեջանական իշխանությունները մահվան պատճառ են նշել սրտանոթային հիվանդությունը, այն դեպքում, երբ Հայաստանի քաղաքացու բժշկական փաստաթղթերի համաձայն, վերջինս առողջական խնդիրներ, առավել ևս սրտանոթային հիվանդություններ չի ունեցել և եղել է փաստացի առողջ:
Նշենք, որ սա առաջին դեպքը չէ, երբ Ադրբեջանում հայտնված ՀՀ անզեն քաղաքացիները բռնության են ենթարկվում կամ սպանվում: 2014թ. հունվարի 28-ին օրինակ, ՀՀ քաղաքացի, 77-ամյա Մամիկոն Խոջոյանը Տավուշի մարզի Վերին Կարմիր Աղբյուր գյուղի մոտակայքում, տեղանքում չկողմնորոշվելով, հատել էր ՀՀ պետական սահմանը, եւ հայտնվել գերության մեջ: Մինչեւ մարտի 4-ը գերության մեջ մնալուց հետո Կարմիր Խաչի օգնությամբ նա Հայաստան էր վերադարձվել` կտտանքների ենթարկված եւ կարճ ժամանակ անց մահացել էր:
Տարբեր կազմակերպություններով հայ գերիների նկատմամբ անմարդկային վերաբերմունքի ու կտտանքների փաստերով հայցեր են ներկայացրել ՄԻԵԴ:
«Ընդդեմ իրավական կամայականության» ՀԿ գործադիր տնօրեն Լարիսա Ալավաերդյանի խոսքով, Հայաստանը պետք է միջազգային մակարդակով բարձրացնի այս հարցը:
«ՄԻԵԴ-ն միայն հարթակներից մեկն է: Մենք ունենք մեխանիզմներ հանձինս Կասպերշիկի մանդատի, բայց չենք օգտագործում այդ լծակը»,-«Մեդիալաբին» ասում է Լարիսա Ալավերդյանը:
Նրա կարծիքով, Հայաստանի Պաշտպանության նախարարությունը պետք է կառավարության առջեւ սահմանի ձեւավորման խնդիր դնի:
«Տարիներ շարունակ ասում ենք, որ այնտեղ երեւելի սահման չկա, բոլոր օղակները` ԱԺ, Կառավարությունը պետք է այդ խնդիրով մտահոգ լինեն»,-նշում է նա:
Իրավապաշտպան Սրթուր Սաքունցը եւս խոսում է, որ ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցիչ Անջեյ Կասպրշիկի ինստիտուտի մասին, որը ղարաբաղա-ադրբեջանական շփման գծում մշտադիրտարկում իրականացնելու առաքելություն ունի, բայց հրադադարի խախտման դեպքերով քննություն իրականացնելու մանդատ չունի:
Ըստ իրավապաշտպանի, անցնող 20 տարիների ընթացքում, ոչ կողմերը, ոչ էլ ԵԱՀԿ-ն այս ուղղությամբ պատշաճ քաղաքական կամք չեն դրսեւորել:
«Կողմերը հետեւողականություն չեն դրսեւորել, որ հրդադարի ռեժիմի խախտման փաստերով քննություն իրականացնող մեխանիզմներ եւ ինստիտուտներ ձեւավորվեն, ավելի շատ աշխատել են դիմացինի թերացումներն ընդգծելու եւ սեփական պատասխանատվությունը բացառելու մոտեցմամբ: Մյուս կողմից էլ, ԵԱՀԿ կամ ԵԽ-ն էլ պատշաճ հետեւողականույուն չի եղել ցուցաբերել: Քաղաքական նպատակահարմարությունը գերադասվել է մարդու իրավունքներին»,-ասում է Արթուր Սաքունցը:
Ըստ իրավապաշտպանի, քննող մեխանիզմների բացակայության պարագայում տրամաբանական է, որ հարցը բարձրացվի ԵԽ ունեցած մեխանիզմների շրջամակներում:
«ԵԱՀԿ-ն որոշումները ի տարբերություն ԵԽ-ի իմպերատիվ չեն: Հարկավոր է օգտվել ԵԽ-ի ունեցած մեխանիզմներից `հանձինս Ստրասբուրգի դատարանի կամ Ադրբեջանի ու Հայաստանի հարցերով համազեկուցողների : Զեկուցողները մարդու իրավունքների պաշտպանության հարցերը պետք է դիտարկեն ոչ միայն Ադրբեջանի ու ՀՀ քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանության տեսանկյունից, այլեւ հենց ռազմագերիների կամ քաղաքացիական անձանց իրավունքների տեսանկյունից »,-նշում է նա` հավելելով, որ այս ինստիտուտը պետք է զարգացնել:
Մյուս կողմից, իրավապաշտպանը նկատում է, որ այս խնդրի կարգավորումը նաեւ արտաքին քաղաքականության ու դիվանագիտության հարթության մեջ է :
«Վերջին դեպքերը ցույց տվեցին, որ ՀՀ ԱԳՆ-ն ամուլ է, ոչ ադեկվատ ու անգործունակ է, որովհետեւ ՊՆ-ն էր զբաղվում դեսպաններով ու միջազգային կառույցներով »,-եզրափակում է Արթուր Սաքունցը:
Լուսանկարում` Տավուշի մարզի Վերին Կարմիրաղբյուր գյուղի բնակիչ 77-ամյա Մամիկոն Խոջոյանը, ով չէր կողմնորոշվել տեղանքում եւ Ադրբեջանի տարածքում էր հայտնվել այս տարվա հունվարի 28-ին: Մեկ ամսից ավել գերության մեջ մնալուց հետո Մամիկոն Խոջոյանը Հայաստան է վերադարձվել` խոշտանգված, ճնշված, առողջական լուրջ խնդիրներով: Մայիսի 20-ին Մամիկոն Խոջոյանը մահացել է:
Աղբյուրը` medialab.am