Արթուր Սաքունց․ Համաներումը՝ որպես լավատեսության ապահովման ժամանակավոր գործիք
10:23, July 18, 2018 | Այլ լրատվամիջոցներ, Նորություններ
Scannews-ի հետ զրույցում մեկնաբանելով համաներման անհրաժեշտությունը, այն կիրառելու հրատապությունն ու վերջինիս տարբերությունները նախկին և ներկա իշխանությունների օրոք՝ Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի ղեկավար Արթուր Սաքունցը պատասխանեց․
«Համաներումը արդարադատության գործիք չի հանդիսանում, դա միանշանակ է։ ՀՀ-ի պրակտիկայում այն օգտագործվել է որպես քաղաքական բանտարկյալների ազատության ապահովման գործիք, քանի որ նախկին իշխանությունը ոչ մի անգամ չի ընդունել, որ մարդիկ հայտնվել էին ազատազրկման վայրերում ապօրինի, անհիմն քրեական գործերի և դատարանների կողմից անհիմն որոշումների և վճիռների հիման վրա։ Բայց քանի որ պետք չէր «բավարարել» միջազգային կառույցների պահանջները, ապա նրանք գնում էին նման «ամոթխած» քայլերի։
Եվ համաներմամբ կրճատում էին ազատազրկման ժամկետները կամ ազատում էին մարդկանց բանտերից։ Սակայն պետք է մի խնդիր էլ արձանագրել, որ հարցը ոչ միայն քաղաքական բանտարկյալներին է վերաբերում, այլ ընդհանրապես ազատազրկվածներին է վերաբերում, որովհետև արդարադատությունն ինքը, դատական իշխանությունը որդեգրել էր ընտրովի արդարադատության վարքագիծը, և մենք բազմիցս ասել ենք, որ դատարանն անկախ չէ գործադիրից։ Այսինքն՝ դատարանը մարդկանց մեղավոր է ճանաչում ոչ միայն ըստ նրանց քաղաքական հայացքների, այլ նաև դատարանը վճիռ էր կայացնում առանձին քաղաքացիների նկատմամբ՝ ելնելով գործադիր իշխանության որդեգրած քաղաքականությունից։
Օրինակ՝ պատժողական քաղաքականություն՝ տնտեսական որոշակի գործունեության հետ կապված և այլն։ Այսինքն՝ մարդը կարող էր որևէ հանցագործություն կատարած չլիներ, բայց քրեական հետապնդման միջոցով նրան ճնշեին, որպեսզի բռնագրավեին նրա ունեցվածքը կամ բիզնեսը։ Այս նոր քաղաքական իրողության պայմաններում՝ թավշյա հեղափոխությունից հետո, հազարավոր մարդիկ, ովքեր հիմա գտնվում են ազատազրկման վայրերում, նրանց համար արդարադատության իրականացման հնարավորությունները դեռևս իրական չեն, և արդարության ապահովումը օրակարգային է ոչ միայն նրանց, այլ նաև նրանց հարազատների համար։
Օրինակ՝ մոտավորապես կարող եմ վկայակոչել ցմահ ազատազրկվածների հարցը, որոնք մահապատժի էին ենթարկվում նախկին քրեական օրենսգրքի համաձայն, սակայն Ռ․Քոչարյանի թեթև ձեռքով միանգամից նրանց համար առանց դատարանի որոշման որպես պատիժ սահմանվեց ցմահ ազատազրկումը։ Ուզում եմ ասել, որ անարդարադատությունից տուժածների թիվը ՀՀ-ում շատ ավելի մեծ է, և նրանց համար նույնպես պետք է ապահովվի արդարադատություն։ Բայց քանի որ ժամանակը, ռեսուրսները և ինստիտուցիոնալ հնարավորությունները, ինչպես նաև օրենսդրությունը չեն բավարարում այդ գործերով վերանայում իրականացնելու, արդարությունը վերականգնելու, դրա համար այս պահին պետք է գիտակցել, որ ժամանակավոր լուծում կարող է լինել համաներման մասին օրենքի ընդունումը, որը պետք է ընդունի ԱԺ-ն։
Բայց այս ուղղությամբ պետք է նույնպես քայլ կատարել։ Եվ ես գտնում եմ, որ եթե նախորդ ռեժիմի ժամանակ համաներումը արդարադատության բացակայության կամ արդարադատության տխուր հետևանքների, ոչ արդարացի որոշումների ուղղման գործիք էր, ապա նոր քաղաքական իշխանության պարագայում դա արդարադատության վերականգնմանը կամ արդարադատության նկատմամբ հանրային վստահությունը վերականգնելուն ուղղված ժամանակավոր քայլ կարող է լինել։
Ես գտնում եմ, որ եթե մեզ մոտ դատական իշխանությունը լինի անկախ, ընդհանրապես համաներում չպետք է օգտագործվի։ Այլ հարց է ներման հարցը, որ առանձին անհատներ մշտապես պետք է ունենան ներված լինելու իրենց իրավունքը։ Դա մարդասիրական քայլ պետք է դիտարկվի և պետք է լինի հասցեագրված։ Իսկ համընդհանուր մարդասիրական անունով, բայց բովանդակությամբ ոչ արդարադատության գործիք հանդիսացող համաներումը չպետք է կիրառվի արդեն դատական իշխանության անկախության պարագայում։
Այնպես որ, ես գտնում եմ, որ հեղափոխության արդյունքների իրականացման տեսակետից շատ կարևոր է մարդկանց մոտ անընդհատ լավատեսության ապահովումը, որին ուղղված քայլերից մեկը քրեական արդարադատության բնագավառում կարող է լինել համաներումը՝ որպես ժամանակավոր գործիք։ Բայց սա պետք է քննարկվի, թե որ հոդվածներով քրեական գործերի նկատմամբ պետք է կիրառվի»։