0 8000 12 11

2008թ. հուլիսին Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ իրավախորհրդատվություն ստանալու համար դիմել են 16 քաղաքացիներ:

Քաղաքացիների կողմից ներկայացված տեղեկատվության հարցումները վերաբերվել են թե° մարդու իրավունքներին, թե° տվյալ օրենքի կիրառումն ապահովող սահմանված օրենսդրական մեխանիզմերին:

Սպառողի իրավունք

1. «Լոռի-ջրմուղկոյուղի» ՓԲԸ-ն բաժանորդին պարտքի վճարման պահանջ է ներկայացրել այն դեպքում, երբ հաշվարկված պարտքի տարիներին բաժանորդը տվյալ հասցեում փաստացի չի բնակվել, ջուր չի օգտագործել:
Մատակարար ընկերության և սպառողի միջև կնքված պայմանագրի համաձայն՝ սպառողը վճարում է միայն իրեն մատուցված ջրահեռացման և իր կողմից փաստացի օգտագործված ջրի դիմաց: Եթե ջրի օգտագործման փաստական հանգամանքը բացակայում է, ապա բաժանորդը դրա դիմաց վճարելու պարտավորություն չի կրում:
Կազմակերպության կողմից բաժանորդի համար պարտքի վերահաշվարկի պահանջի մասին դիմում է պատրաստվել՝ կից ներկայացնելով տեղեկանք բնակության վայրից, որ նշված տարիներին բաժանորդը տվյալ հասցեում չի բնակվել:

2. «Լոռի-ջրմուղկոյուղի» ՓԲԸ-ի կողմից ներկայացվել է 430.577 դրամ պարտքը վճարելու պահանջ: Ներկայացված պարտքը առաջացել է ապօրինի միացված ջրագծի համար որպես տուգանք, այնուհետև այդ տուգանքի նկատմամբ տոկոս է հաշվարկվել մոտ 10 տարի: Այդ ընթացքում բաժանորդը ջրաչափ է տեղադրել: Կազմվել է համապատասխան ջրաչափի ընդունման ակտ, ջրաչափի ցուցմունքին համապատասխան յուրաքանչյուր ամիս բաժանորդը կատարել է վճարումներ: Ջրամատակարար ընկերությունը, սակայն, այդ ընթացքում ապօրինի ջրագծի միացման համար որևէ նախազգուշացում կամ տուգանք չի ներկայացրել:
Մատակարար ընկերությունը պարտավորվում է նախապես նախազգուշացնել բաժանորդին վերջինիս անօրինական գործողությունների, դրանց հետևանքների վերացման համար, կազմել համապատասխան ակտ: Նման նախազգուշացում կամ ակտ այդ տարիների ընթացքում բաժանորդին ջրամատակարար ընկերությունը, սակայն, չի ներկայացրել: Հաշվի առնելով այս հանգամանքը՝ կազմակերպությունն օգնել է բաժանորդին դիմում ներկայացնել «Լոռի-ջրմուղկոյուղի» ՓԲԸ-ին՝ պարտքը վերահաշվարկելու խնդրանքով: Անհամաձայնության դեպքում այն կբողոքարկվի դատական կարգով:

Սեփականության իրավունք

3. Փաստացի ամուսնացած է եղել, սակայն նրանց ամուսնությունը ՔԿԱ-ում գրանցված չի եղել: Ամուսնուն պատկանող տունը վերանորոգվել է բանկից վերցրած վարկով: Ամուսնու մահից հետո ի՞նչ իրավունքներ ունի տան նկատմամբ:
ՀՀ ընտանեկան օրենսգրքի համաձայն՝ փաստական ամուսնական հարաբերությունների մեջ գտնվող անձինք ամուսնության ընթացքում ձեռք բերած գույքի նկատմամբ համասեփականության իրավունք չունեն և չեն կարող ձեռք բերել:

4. Առանց առուծախի պայմանագրի 2000 դոլարով գնել է բնակարան: Գնված բնակարանի նկատմամբ իր սեփականության իրավունքը չի գրանցվել, բնակարանը մնացել է նախկին սեփականատիրոջ անունով: Վերջինս հանցագործություն է կատարել, որի համար բնակարանի նկատմամբ բռնագանձում է տարածվել: Ինչպե՞ս կարող է փաստացի գնած բնակարանի նկատմամբ գրանցել իր սեփականության իրավունքը: Առկա է միայն նախկին սեփականատիրոջ կողմից տրված բնակարանը վաճառելու լիազորագիրը, գումարի ստացականը:
Բնակարանի նկատմամբ սեփականության իրավունքը գրանցելու խնդրանքով անհրաժեշտ է հայցադիմում ներկայացնել դատարան: Միաժամանակ անհրաժեշտ է ներկայացնել բնակարանի վաճառքի համար հատկացված լիազորագիրը, գումարի ստացականը:

5. Մայրը եղբորը կտակել է տուն, որը քաղաքացու պնդմամբ պատկանում է իրեն, սակայն սեփականության վկայական չունի: Կարո՞ղ է այդ տան նկատմամբ սեփականության իրավունք ձեռք բերել:
Տվյալ տան նկատմամբ քաղաքացին սեփականության իր իրավունքը հաստատող որեւէ ապուցույց չունի, ուստի սեփականության իրավունքի՝ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքով նախատեսված ծագման հիմքերից որեւէ մեկի առկայությունը չի կարող ապացուցել:

6. Ամուսնալուծությունից հետո ամուսինը մահացել է, եւ աղջիկը ժառանգել է համասեփականության հոր բաժինը: Արդյո՞ք իրավունք ունի պահանջելու իր բաժնի առանձնացումը:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի համաձայն՝ համասեփականատերերից յուրաքանչյուրը իրավունք ունի պահանջել իր բաժնի առանձնացումը: Եթե կողմերի միջև համաձայնությունը բաժնի առանձնացման վերաբերյալ բացակայում է, դա իրականացվում է դատական կարգով:

7. Հայրական տունը հոր մահից հետո տիրապետում, օգտագործում է, վճարում բոլոր հարկերը, սակայն տունը օրենքով սահմանված կարգով սեփականաշնորհված չէ: Ի՞նչ իրավական հետևանքներ կառաջացնի տան սեփականության իրավունքը չգրանցելը:
Սեփականատիրոջ լիազորությունները լիարժեք իրականացնելու համար անհրաժեշտ է գրանցել սեփականության իրավունքը:

Ժառանգության իրավունք

8. Պապը ցանկանում է ժառանգությունը թողնել թոռնուհուն, սակայն չգիտի, թե իրավական ինչ ձեւակերպմամբ է անհրաժեշտ ժառանգություն կազմել:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի համաձայն՝ կա ժառանգման երկու հիմք՝ ըստ օրենքի եւ ըստ կտակի: Եթե թոռնուհին միակ ժառանգն է, օրենքի ուժով պապի մահից հետո առանց որեւ իրավական ձեւակերպման ժառանգական գույքը կանցնի թոռնուհուն: Վերջինս պարտավորվում է պապի մահից հետո 6 ամսվա ընթացքում դիմել նոտարական գրասենյակ և ընդունել ժառանգությունը: Եթե կան այլ հնարավոր ժառանգներ, իսկ պապը ցանկանում է իր ժառանգ տեսնել միայն թոռնուհուն, ապա պետք է կազմվի կտակ՝ նոտարական վավերացմամբ:

Սոցիալական իրավունք

9. 1983-2006թթ. «Լուսատեխնիկ» ՓԲԸ-ից ստացել է առողջությանը պատճառած վնասի փոխհատուցում, որը 2007թ. դադարեցվել է: «Լուսատեխնիկ» ՓԲԸ-ն լուծարման գործընթացում է և այլևս առողջությանը պատճառած վնասի փոխհատուցման պարտավորություն չի կրում:
Նախկինում ՀՀ կառավարությունը ստանձնում էր հիմնարկությունների սնանկությունից հետո նրանց փոխարեն առողջությանը պատճառված վնասի փոխհատուցման պարտականությունը: 2004թ. նոյեմբերից, սակայն, կառավարության որոշմամբ պետությունն այլևս պարտավորություն չի կրում վնասների փոխհատուցման համար: Հաշվի առնելով այս հանգամանքը՝ մարդու իրավունքների պաշտպանը դիմել է ՀՀ կառավարությանը, նշված հարցի ուղղությամբ միջոցառումներ ձեռնարկելու համար: Ներկայումս կառավարությունը մշակել է «Աշխատանքի վայրում դժբախտ դեպքերից և մասնագիտական հիվանդություններից պարտադիր սոցիալական ապահովագրության մասին» օրենքի նախագիծը, որը դեռևս ուժի մեջ չի մտել:

Քաղաքացիական իրավունք

10. 2006թ. ՌԴ քաղաքացին ձեռք է բերել ՀՀ քաղաքացիություն, ՀՀ անձնագիր, սակայն երկքաղաքացիության մասին չի տեղեկացրել ՀՀ լիազոր մարմնին, որի համար տուգանք է նշանակվել նվազագույն աշխատավարձի հիսունապատիկի
չափով: Արդյո՞ք օրինական է սահմանված տուգանքը:
Ըստ «Վարչական իրավախախտումների մասին» օրենքի՝ քաղաքացու կողմից իր երկքաղաքացիության մասին չտեղեկացնելու դեպքում սահմանվում է տուգանք նվազագույն աշխատավարձի հիսունապատիկի չափով:

11.1993թ. դուրս է եկել ՀՀ գրանցումից եւ զինվորական հաշվառումից: Ցանկանում է ձեռք բերել ՌԴ քաղաքացիություն, սակայն Անձնագրերի եւ վիզաների վարչության տարածքային բաժինը անձի քաղաքացիության վերաբերյալ տեղեկություն չի տրամադրում՝ պատճառաբանելով, որ պետք է պետական պաշտոնական հարցում արվի: Արդյո՞ք այս պատճառաբանությունը իրավական առումով հիմնավոր է:
ՀՀ կառավարության «Անձի քաղաքացիության վերաբերյալ տեղեկություն ստանալու կարգը սահմանելու մասին» որոշման համաձայն՝ անձի քաղաքացիության վերաբերյալ տեղեկություն ստանալու իրավասություն ունի նաև հենց ինքը՝ քաղաքացին: Ուստի անհրաժեշտ է համապատասխան գրավոր դիմում ներակայացնել անձնագրի և վիզաների վարչություն:

12. Վավե՞ր է արդյոք քաղաքապետի դիմումն առանց նոտարական վավերացման:
Օրենսդրությամբ քաղաքապետի դիմումը վավեր է, եթե առկա է քաղաքապետարանի կնիքը եւ այն ստորագրված է դիմումը կազմողի կողմից: Դիմումի նոտարական վավերացում անհրաժեշտ չէ:

Աշխատանքային իրավունք

13. Ունի 35 տարի 11 ամիս 4 օրվա աշխատանքային ստաժ, բայց կենսաթոշակային հիմնադրամը հաշվարկում է 32 տարվա ստաժ, քանի որ շինարարական հիմնարկի կողմից տրված տեղեկանքի համաձայն, ոչ բոլոր ամիսներին է աշխատավարձ ստացել: Ինչպե՞ս կարող է աշխատանքային ստաժի վերահաշվարկ իրականացնել:
Անհրաժեշտ է դիմել կենսաթոշակային հիմնադրամ վերահաշվարկի խնդրանքով:

14. Աշխատել է նախկին ԽՍՀՄ գյուղական տնտեսությունում, աշխատանքային գրքույկում համապատասխան նշումներ չի իրականացվել: Արդյունքում աշխատանքի 8 տարվա ստաժը չի գրանցվել կենսաթոշակային հիմնադրամում, իսկ գյուղի արխիվը վառվել է: Որտեղի՞ց կարելի է ձեռք բերել այդ տեղեկությունը եւ ի՞նչ կարգով է հնարավոր գրանցել աշխատանքային ստաժը:
Աշխատանքային ստաժի վերոհիշյալ տարիները կարելի է հաստատել և վերականգնել դատական կարգով: Անհրաժեշտ է համապատասխան հայցադիմումով դիմել դատարան՝ ներկայացնելով գյուղապետարանից պաշտոնական տեղեկանք արխիվի այրման փաստի վերաբերյալ, նաև ներգրավել վկաների:

Ընտանեկան իրավունք

15. Դատարանի որոշմամբ սահմանվել է ալիմենտ կայուն գումարի տեսքով, որը մոտ 10 տարի չի վճարվել: Հնարավո՞ր է արդյոք ստանալ չվճարված ալիմենտի գումարը:
Դատարանի օրինական ուժի մեջ մտած վճռի պահանջը կամավոր չկատարելու դեպքում այն իրականացվում է ԴԱՀԿ-ի կողմից, որի համար անհրաժեշտ է դիմել դատարան, վերցնել համապատասխան կատարողական վարույթ և այն ներկայացնել ԴԱՀԿ-ին: Եթե քաղաքացին արդեն ստացել է կատարողական վարույթը, դիմել ԴԱՀԿ-ին, բայց ալիմենտը չի վճարվել, անհրաժեշտ է նոր հայցադիմումով դիմել դատարան՝ պահանջելով չվճարված տարիների ալիմենտը: Որպես փաստական ապացույց անհրաժեշտ է ներկայացնել դատարանի նախկին վճիռը, կատարողական վարույթը:

16. Կնոջ հետ գտնվել է փաստական ամուսնության մեջ, այսինքն ամուսնությունն օրենքով սահմանված կարգով չի գրանցվել: Երեխաներ չեն ունեցել: Տունը սեփականության իրավունքով գրանցված է եղել կնոջ անունով, որը մահացել է, կտակ չի թողել: Կարո՞ղ է ինքը ժառանգել կնոջ սեփականությունը:
Տվյալ գույքի նկատմամբ սեփականության իր իրավունքը ճանաչելու համար անհրաժեշտ է դիմել դատարան՝ հիմք ընդունելով տվյալ գույքի տիրապետման վաղեմության ժամկետները: