Հետապնդումների ուժգնացած ալիք Ռուսաստանի քաղաքացիական հասարակության նկատմամբ. Աջակցության ու համերաշխության կոչ
06:49, March 28, 2013 | Հայտարարություններ
Մենք՝ Քաղաքացիական Համերաշխության Պլատֆորմի անդամներս, մտահոգված ենք այս օրերին Ռուսաստանում տեղի ունեցող լայնածավալ հասարակական կազմակերպությունների ստուգումներով և հայտնում ենք մեր աջակցությունն ու համերաշխությունը մեր ռուս գործընկերներին, ովքեր տուժել են այս զարգացումներից:
Մենք դիմում ենք նաև միջազգային հանրությանը, որպեսզի վերջինս ամուր կանգնի Ռուսաստանի քաղաքացիական հասարակության կողքին այս շրջանում և դեմ հանդես գա նոր փորձերին՝ վախեցնելու և վարկաբեկելու մասնավորապես այն խմբերին, որոնք արտաքին ֆինանսավորման միջոցով նպաստում են մարդու իրավունքների և այլ համամարդկային արժեքների նկատմամբ հարգանքի ձևավորմանը:
ԵՄ-ի և այլ միջազգային դերակատարների կողմից նման արձագանքի կաևորությունը ավելի է ընդգծվում ՄԱԿ-ի կողմից վերջերս իրավապաշտպանների պաշտպանության մասին ընդունված շրջադարձային բանաձևի շնորհիվ:
Վերջին մի քանի շաբաթների ընթացքում Ռուսաստանի տարբեր շրջաններում հարյուրավոր հասարակական կազմակերպություններ ենթարկվել են ստուգումների, որոնք ակնհայտորեն միտված են եղել պարզելու, թե արդյոք դրանք համապատասխանում են գործող օրենսդրությանը, հատկապես, հասարակական կազմակերպությունների արտերկրից ֆինանսավորում ստանալու վերաբերյալ վերջերս ընդունված նոր ճնշողական օրենսդրությանը, որը ընդհանուր առմամբ ծայրահեղականության օրենսդրություն է: Ստուգումներն իրականացվել են Մոսկվայում և Սանկտ Պետերբուրգում, ինչպես նաև Սարատովում, Ռոստովում, Պենզայում, Պերմում, Կրասնոդարում, Պրիմորսկում Օրենբուրգում և այլ շրջաններում դատախազության աշխատակիցների կողմից, որոնց ուղեկցել են նաև Արդարադատության նախարարություն, հարկային ծառայությունների և իշխանության այլ աշխատակիցներ: Ստուգման ենթարկված կազմակերպությունների շարքում են բազմաթիվ իրավապաշտպան կազմակերպություններ, այդ թվում նաև՝Քաղաքացիական Համերաշխության Պլատֆորմի անդամներ:
Մինչ ստուգումները շարունակվում են, ենթադրվում է, որ ընդհանուր թվով հազարավոր հասարակական կազմակերպություններ ողջ Ռուսաստանի տարածքով կարող են այս համազգային արշավի թիրախ դառնալ, որն ակնկալվում է ավարտին հասնել մինչև ապրիլ:
Ըստ գլխավոր դատախազության կողմից արձակված հրամանի՝ որը հրատարակվել է ԶԼՄ-ների կողմից, տարածաշրջանային դատախազներին հանձնարարվել է, հատկապես ուշադրությունը դարձնել ՀԿ ֆինանսավորման «օրինական» լինելու հանգամանքին, ինչպես նաև կազմակերպությունների կողմից իրականացվող գործունեության «ծայրահեղականության» հնարավոր նշաններին:
Ստուգումները տարբեր վայրերում իրականացվել են տարատեսակ եղանակներով, ստուգումների ենթարկված բազմաթիվ ՀԿ-ների փոխանցմամբ, նրանք նախապես տեղեկացված չեն եղել կամ նրանց որևէ բացատրություն չի տրվել ստուգումների առնչությամբ:
Հասարակական կազմակերպություններից հաճախ պահանջվել է տրամադրել տարատեսակ ֆինանսական կամ այլ փաստաթղթերի ծավալուն կրկնօրինակներ կարճ ժամկետներում՝ պահանջվող տեղեկատվության վերաբերյալ անորոշ պահանջներ ներկայացնելով, ինչպես օրինակ՝ օգտագործելով «ցանկացած այլ» փաստաթղթեր կամ տեղեկատվություն ձևակերպումներ:
Տեսուչները նաև պահանջել են զննել ՀԿ-ների տարածքները և հարցաքննել ՀԿ-ների աշխատակազմի անդամներին:
Ստուգումները անորոշության և մտահոգության տեղիք են տվել արդեն թիրախ դարձած և հետագայում ստուգումների թիրախ ՀԿ-ների շրջանում, խոչընդոտել են նրանց բնականոն աշխատանքին և նրանց վրա ծանր բեռ դրել բավարարելու ծավալուն ու խրթին տեղեկատվության որոնման պահանջներին:
Հասարակական կազմակերպությունների ստուգումների ներկայիս ալիքը հաջորդել է
մի շարք նոր օրենքների ընդունմանը, որը բացասաբար է ազդել Ռուսաստանի քաղաքացիական հասարակության վրա, ինչն էլ պայմանավորված էր անցյալ տարի Վլադիմիր Պուտինի կողմից նախագահի պաշտոնի վերզբաղեցմամբ:
Միասին այս օրենքները հանգեցրել են քաղաքացիական հասարակության հանդեպ մթնոլորտի լուրջ վատթարացմանը: Հատկապես մտահոգիչ է այսպես կոչված Օտարերկրյա գործակալների օրենքը, որն ուժի մեջ է մտել 2012 թ -ի նոյեմբերին: Ըստ սույն օրենքի՝ ՀԿ-ները պետք է գրանցվեն որպես «օտարերկրյա գործակալներ», եթե ստանում են ցանկացած տեսակի կամ քանակի արտաքին ֆինանսավորում և զբաղվում են «քաղաքական գործունեությամբ», մի տերմին, որն այնքան ընդհանրական է սահմանված, որ ներառում է ցանկացած գործողություն`ուղղված պետական մարմինների որոշումների կայացմանն «ազդելուն» կամ հանրային կարծիքի «ձևավորմանը»:
Բացի սույն օրենքի խարանող բնույթից, այն նաև խիստ պատժամիջոցներ նախատեսում է օրենքը շրջանցելու դեպքում. հասարակական կազմակերպությունները կարող են կասեցվել՝ առանց դատարանի որոշման և ենթարկվել ծանր տուգանքների, իսկ նրանց ղեկավարների դեմ կարող է քրեական մեղադրանք ներկայացվել: Համաձայն մեկ այլ օրենքի, որն ընդունվել է 2012 թվականի դեկտեմբերին՝ կասեցման և սառեցման են ենթարկվում այն հասարակական կազմակերպությունների միջոցները, որոնք ֆինանսավորվում են ԱՄՆ-ի կողմից և համարվում են «քաղաքական գործունեությամբ» զբաղվող:
ՀԿ զանգվածային ստուգումները մեկնարկելուց անմիջապես առաջ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը փետրվարի կեսերին Դաշնային անվտանգության ծառայությունների հետ հրավիրած ժողովում վերահաստատել էր իր այն հայտարարությունը, որ արտաքին ֆինանսավորում ունեցող կազմակերպությունները աշխատում են ի օգուտ «օտարերկրյա շահերի», և կոչ էր արել կիրառելու հասարակական կազմակերպությունների վերաբերյալ նոր օրենսդրությունը:
Ռուսաստանում նախկինում արդեն ուժի մեջ մտած հակածայրահեղականության մասին օրենսդրությունը «ծայրահեղականության» վերաբերյալ չափազանց լայն սահմանում է տալիս և բաց է կամայականոււթյունների կիրառման համար՝ ուղղված օրինական ազատ արտահայտման ճնշումներին:
Թեև ռուս դատախազները լիազորված են վերահսկելու, որ հասարակական կազմակերպությունները համապատասխանեն գործող օրենսդրությանը, ենթատեքստը, որով իրականացվում են այժմյան ՀԿ ստուգումները՝ իրենց շրջանակներով եւ բնույթով, լոկ կարող են ստեղծել այնպիսի տպավորություն, որ դրանք ուղղված են հասարակական կազմակերպությունների նկատմամբ ճնշումներ բանեցնելուն և ահաբեկման ենթարկելուն, հատկապես այն կազմակերպությունների նկատմամբ, որոնք օտարերկրյա դրամաշնորհների շրջանակներում իրականացնում են մարդու իրավունքների և այլ հիմնհարցերի վերաբերյալ հանրային շահերի պաշտպանություն:
Պատճառ կա նաև անհանգստանալու, որ սույն ստուգումները լոկ առաջին քայլն են հանդիսանում դեպի ՀԿ-ների վերաբերյալ նոր ճնշողական օրենսդրության կիրարկմանը՝ այսպիսով լռեցնելով ոչ ձեռնտու խմբերին:
Սրա վառ օրինակն է այն, որ պետության կողմից վերահսկվող ՆՏՎ հեռուստաընկերության անձնակազմը, ի դեպ, հեռուստաընկերությունը հայտնի է իր սենսացիոն լուրերի լուսաբանմամբ և հակընդդիմադիր քարոզչությամբ, մարտի 21 Մոսկվայում հայտնվել է «Մեմորիալ» իրավապաշտպան կազմակերպության ստուգման ժամանակ՝ նկարահանելով մտնելով կազմակերպության գրասենյակի տարածք առանց թույլտվության:
Ավելի ուշ նույն օրը ՆՏՎ հեռուստաընկերությունը եթերով ցուցադրեց մի տեսանյութ, որում մեղադրանք էր առաջադրվում «Մեմորիալ» իրավապաշտպան կազմակերպությանը իր ֆինանսավորման աղբյուրների մասին տեղեկատվություն թաքցնելու փորձեր կատարելու մեջ և առաջարկվում էր, որ կազմակերպությունը հնարավոր է ենթարկվի քրեական պատասխանատվության որպես «օտարերկրյա գործակալ» չգրանցվելու համար:
Նույն օրը, մինչ Ռուսաստանում տեղի էին ունենում վերոնշյալ իրադարձությունները, ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների խորհուրդն ընդունեց իրավապաշտպանների պաշտպանության վերաբերյալ նոր կարևոր բանաձև(A/HRC/22/L.13): Այս բանաձևը, որն ընդունվել է առանց քվեարկության, տարածաշրջանային լայն աջակցության շնորհիվ, կոչ է անում պետություններին ստեղծել անվտանգ և նպաստավոր միջավայր, որպեսզի իրավապաշտպանները կարողանան առանց խոչընդոտման և անվտանգ պայմաններում գործունեություն ծավալել՝ զերծ պահելով իրավապաշտպանների ֆինանսավորման աղբյուրների դեմ «քրեականացման կամ խարանման դեպքերից», ինչպես նաև ապահովել, որ ազգային անվտանգությունը երաշխավորող օրենքները չչարաշահվեն ի վնաս մարդու իրավունքների պաշտպանների կամ իրավապաշտպան խմբերի:
Նոր բանաձևը համալրում է 1999 թվականի Մարդու Իրավունքների Պաշտպանների մասին Հռչակագրին, որն ընդունվել է ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի կողմից կողմերի համաձանությամբ, որով մասնակից պետությունները պարտավորվում են ձեռնարկել բոլոր անհրաժեշտ քայլերը` երաշխավորելու անհատապես և միությունների ու հասարակական կազմակերպությունների միջոցով իրավապաշպան գործունեություն ծավալելու, ինչպես նաև դիմելու, ստանալու և այդ նպատակով ռեսուրսներ օգտագործելու իրավունքը (օրինակ` արտերկրից ստանալ ֆինանսավորում):
Հիմնվելով այս երկու փաստաթղթերի և այլ միջազգային համաձայնագրերի ու պայմանագրերի վրա, որոնք ուղղված են մարդու իրավունքների գործունեությամբ զբաղվելու, ինչպես նաև միավորման ազատության և ազատ արտահայտվելու իրավունքի պաշտպանությանը, մենք կոչ ենք անում դադարեցնել Ռուսաստանում հասարակական կազմակերպությունների նկատմամբ տեղի ունեցող ահաբեկման ու ոտնձգությունների արշավը:
Մենք հորդորում ենք միջազգային հանրության անդամներին, ովքեր դեռ քայլեր չեն ձեռնարկել հայտնելու իրենց մտահոգությունը այժմ ընթացող զանգվածային ՀԿ ստուգումների առնչությամբ, արտահայտել իրենց հստակ աջակցությունը Ռուսաստանի քաղաքացիական հասարակության նկատմամբ և պնդել, որ հասարակական կազմակերպությունների վրա հակազդող Ռուսաստանի օրենսդրությունը և քաղաքականությունը համապատասխանեցվեն մարդու իրավունքների միջազգային չափանիշներին:
Մենք կոչ ենք անում, որ մասնավորապես ԵՄ-ն, իր կառույցները և ներկայացուցիչները արձագանքեն այս իրավիճակին՝ համաձայն ԵՄ-ի կողմից ստանձնած հանձնառությանը աջակցելու և պաշտպանելու քաղաքացիական հասարակությանը ու մարդու իրավունքների պաշտպաններին երրորդ երկրներում, ինչպես սահմանված է ԵՄ-ի Մարդու իրավունքների պաշտպանության ռազմավարական ծրագրում և Մարդու իրավունքների պաշտպանների վերաբերյալ ուղեցույցում:
ԵՄ-ն պետք է հստակեցնի, որ ՀԿ-ների դեմ ուղղված ճնշման և վախեցնելու մարտավարությունները հակասում են Ռուսաստանի կողմից ընդունված մարդու իրավունքների միջազգային պարտավորություններին և անհամատեղելի են իրական ԵՄ-Ռուսաստան հանուն արդիականացման գործընկերություն հետ, նախաձեռնություն, որը քննարկվել է Մոսկվայում Մարտի 21-22-ին տեղի ունեցած Եվրոպական հանձնաժողովի և Ռուսաստանի կառավարության բանակցություններում, հենց այն ժամանակ, երբ Մոսկվայում և այլ ռուսական քաղաքներում տեղի էին ունենում մի շարք ՀԿ-ների ստուգումներ:
Ստորագրվել է ներքոնշյալ Քաղաքացիական Համերաշխության Պլատֆորմի անդամների կողմից՝
Միջազգային Գործընկերություն հանուն Մարդու Իրավունքների (Բելգիա)
Նորվեգիայի Հելսինկյան Կոմիտե
Քաղաքացիական Ազատությունների Կենտրոն (Ուկրաինա)
Լրագրողների ազատության և անվտանգության ինստիտուտ (Ադրբեջան)
Տարածաշրջանային նախաձեռնությունների Հիմնադրամ (Ուկրաինա)
Մարդու Իրավունքների Ակումբ (Ադրբեջան)
Բուլղարիայի Հելսինկյան Կոմիտե
Քրուդ Ըքաունթըբիլիթի (ԱՄՆ)
Իրավական Փոխակերպման Կենտրոն (Բելոռուս)
«Promo-Lex» ասոցիացիա (Մոլդովա)
Վրաստանի Երիտասարդ Իրավաբանների Ասոցիացիա
Ադրբեջանի Մարդու Իրավունքների Կենտրոն
«Հանրային Այլընտրանք» Խարկովի Տարածաշրջանային ՀիմնադրամԼեհաստանի Մարդու Իրավունքների Հելսինկյան Հիմնադրամ
ժողովրդավարության և Մարդու Իրավունքների Զարգացման Կենտրոն(Ռուսաստան)
Ազգային և Միջազգային Հետազոտությունների Կենտրոն, Ադրբեջան
Ուկրանիայի Մարդու Իրավունքների Հելսինկյան միություն
Հանրային Դատավճիռ Հիմնադրամ (Ռուսաստան)
Նիդեռլանդների Հելսինկյան Կոմիտե
Մարդիկ Կարիքի մեջ (Չեխիա)
UNITED համաեվրոպական ցանց (Նիդեռլանդներ)
Մոսկվայի Հելսինկյան Խումբ
Հայաստանի Հելսինկյան Կոմիտե
Բելոռուսի Հելսինկյան Կոմիտե
Նոտա Բենե (Տաջիկստան)
Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ (Հայաստան)
Սերբիայի Մարդու Իրավունքների Հելսինկյան Կոմիտե
Ուկրաինայի Մարդու իրավունքների Մոնիտորների Ասոցիացիա
Հոդված 19 (Միացյալ Թագավորություն)
Ալբանիայի Հելսինկյան Կոմիտե
Բելոռուսի Մարդու Իրավունքների Տուն/ Լիտվա
Մարդու իրավունքների երիտասարդական շարժման միջազգային ցանց