ՀՀ Սահմանադրական դատարանը 2018 թ. հունիսի 12-ի որոշմամբ վարկային պայմանագրերին վերաբերող կարևոր դիրքորոշումներ է հայտնել
18:33, June 25, 2018 | Նորություններ, Սեփական լրատվություն
2018 թ. հունիսի 12-ին ՀՀ Սահմանադրական դատարանը որոշում կայացրեց «ՎՏԲ-Հայաստան» բանկի հաճախորդ Արմինե Աթոյանի և բանկում նրա համար երաշխավորություն ներկայացրած անձանց ներկայացուցիչ ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակի փաստաբան Սյուզաննա Սողոմոնյանի դիմումի վերաբերյալ, որով վիճարկվում էր ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի` վարկային պայմանագրին վերաբերող 887-րդ հոդվածի 2-րդ մասի սահմանադրականությունը:
Դեռևս 2013 թվականին դիմումատուների և ՎՏԲ-Հայաստան բանկի միջև կնքվել է վարկային պայմանագիր և երաշխավորության պայմանագրեր, որոնցով սահմանվել են նաև պայմանագրերով ստանձնած պարտավորությունները չկատարելու վերաբերյալ պատասխանատվության նորմեր:
Պայմանագրերը կնքելիս բանկն օգտվել է ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի 887-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված դրույթներից և ժամկետանց վարկի նկատմամբ սահմանել 73% տոկոսադրույք ու վարկային պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունների խախտման համար նախատեսված պատասխանատվության մի շարք միջոցներ:
Սահմանադրական դատարան ներկայացրած դիմումով բանկի հաճախորդների ներկայացուցիչ Ս. Սողոմոնյանը նշել է, որ ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի 887-րդ հոդվածի 2-րդ մասը հակասում է ՀՀ Սահմանադրության 60-րդ հոդվածին, քանի որ զրկում է անձանց իրենց սեփականությունն իրենց կամքով տնօրինելու, տիրապետելու և օգտագործելու իրավունքից և հնարավորություն է տալիս վարկային պայմանագրով սահմանել պարտավորությունների չկատարման համար այնպիսի տույժեր, որոնք խախտում են պայմանագրի մյուս կողմի իրավունքները և օրինական շահերը՝ վերջինիս համար առաջացնելով անբարենպաստ հետևանքներ:
2018 թ. հունիսի 12-ի որոշմամբ ՀՀ Սահմանադրական դատարանը ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի 887-րդ հոդվածը հակասահմանադրական չի ճանաչել, քանի որ, ըստ Դատարանի, ՀՀ օրենսդրությունը սահմանում է այլ դրույթներ, որոնք «զսպող» գործառույթ են կատարում:
Այսպես՝ ՀՀ Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի 437-րդ հոդվածով սահմանվում է, որ կողմերն ազատ են չկնքելու պայմանագիր, եթե դրա պայմաններն անընդունելի են նրանց համար: Բայց և ընդգծում է, որ կողմերն ազատ են [….] որոշելու պայմանագրի՝ օրենքին չհակասող ցանկացած պայման:
Բացի դրանից՝ 887-րդ հոդվածով սահմանված ազատությունների շրջանակը սահմանափակված է նույն օրենսգրքի 438-րդ հոդվածով, ըստ որի՝ պայմանագիրը պետք է համապատասխանի օրենքով կամ այլ իրավական ակտերով սահմանված իմպերատիվ (պարտադիր) նորմերին, այլապես պայմանագիրն առոչինչ է:
Իսկ 372-րդ հոդվածի համաձայն՝ տուժանքի առավելագույն չափը չի կարող գերազանցել ՀՀ Կենտրոնական բանկի սահմանած դրույքի քառապատիկը՝ այսինքն՝ 48%-ը (12×4), իսկ «ՎՏԲ-Հայաստան» բանկը կիրառել է 73% տոկոսադրույք:
ՀՀ Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է նաև, որ 372-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատարանը կամ ֆինանսական համակարգի հաշտարարը պարտապանի պահանջով կարող են պակասեցնել վճարման ենթակա կամ վճարված պայմանագրով որոշված տուժանքի չափը, եթե տուժանքն ակնհայտորեն անհամաչափ է պարտավորության խախտման հետևանքներին, որի արդյունքում պետք է կատարվի վերահաշվարկ:
Ինչ վերաբերում է սեփականության իրավունքի հնարավոր խախտմանը, Դատարանն արձանագրում է, որ բանկերն իրավունքն չունեն սեփական հայեցողությամբ, ազատորեն տնօրինելու բանկային հաշիվներում առկա գումարները, այլ միայն պայմանագրով նախատեսված չվճարված գումարի չափով:
Սահմանադրական դատարանն անդրադարձել է նաև գումարի բռնագանձման պահանջով «ՎՏԲ-Հայաստան» բանկի հացադիմումի քննությանը, որի ընթացքում վարկառուների ներկայացուցիչ Ս. Սողոմոնյանը հակընդդեմ հայց էր ներկայացրել պայմանագրի խնդրահարույց կետերի վերաբերյալ: «Չնայած նրան, որ դիմումատուները պայմանագրի՝ օրենքի իմպերատիվ նորմերին հակասելու հարցը բարձրացրել են նաև դատաքննության ընթացքում, դատարանները դատական ակտերում որևէ կերպ չեն անդրադարձել այդ հարցին». Նշված է որոշման մեջ:
Ամփոփելով՝ Սահմանադրական դատարանը եզրակացնում է. «նախ՝ վարկային պայմանագրերը չեն կարող հակասել ՀՀ օրենսդրության իմպերատիվ նորմերի պահանջներին, երկրորդ՝ ժամկետանց վարկերի համար սահմանված տուժանքները չեն կարող գերազանցել նշված նորմերով որոշված սահմանները և պետք է արդյունավետ ու զսպող լինեն՝ չխախտելով համաչափության սահմանադրականության սկզբունքը»: