ԻՇԽԱՆԱՓՈԽՈՒԹՅՈ՞ՒՆ. ՔՆՆԱՐԿԵԼՈՒ ՀԱՐՑ Է
00:00, July 6, 2006
մոտավորապես այս միտքն է արտահայտում Մեթյու Բրայզան
– Պարոն Բրայզա, խոսակցություններ են պտտվում, որ Սանկտ-Պետերբուրգում հունիսի 15-17-ը կայանալիք Մեծ ութնյակի երկրների գագաթաժողովի շրջանակերում հնարավոր է Հայաստանի եւ Ադրբեջանի նախագահների հանդիպում: Դուք տեղյա՞կ եք այդ մասին:
– Ես այդ մասին լսեցի վերջերս, երբ Ադրբեջանի փոխարտգործնախարար Արազ Ազիմովը խոսեց, քանի որ հունիսի 22-ին Վիեննայում մեր հանդիպման տվյալներով, կողմերը դեռեւս չէին որոշել՝ արդյո՞ք նման հանդիպում Մեծ ութնյակի շրջանակներում կկայանա, թե՞ ոչ, եւ դեռ պետք է աշխատեին այդ հարցի ուղղությամբ: Իհարկե, մենք կողջունենք այդ քայլը: Եթե նախագահները Սանկտ-Պետերբուրգում հանդիպելու որոշում կայացնեն, դա հիանալի կլինի:
– Որքան հասկացա, դուք ԵԱՀԿ ՄԽ մյուս համանախագահների հետ միասին Հայաստանի եւ Ադրբեջանի նախագահներին Սանկտ-Պետերբուրգում հանդիպում անցկացնելու առաջարկություն չեք արել:
– Ոչ, մենք նրանց պարզապես առաջարկել ենք որոշ ժամանակ դադար վերցնել մտածելու համար մեր առաջարկած շրջանակային համաձայնագրի շուրջ, որն այդպես էլ չի ընդունվել: Մենք առաջարկել ենք խոսել միմյանց հետ, աշխատել անհամաձայնությունների վրա եւ որոշում կայացնել: Իսկապես, նախագահներն իրենք պետք է որոշեն, ցանկանո՞ւմ են արդյոք հանդիպել Սանկտ-Պետերբուրգում, մենք, բնականաբար, դեմ չենք լինի այդպիսի հանդիպմանը, սակայն Մեծ ութնյակը, իսկ իրականում ռուսական կողմը պետք է Հայաստանի եւ Ադրբեջանի նախագահներին հրավիրի Սանկտ-Պետերբուրգ: Ես առայժմ այդպիսի հրավերի մասին տեղեկություն չունեմ:
– Պարոն Բրայզա, մայիսի 27-ին Վաշինգտոնում ԱՄՆ «Հազարամյակի մարտահրավերներ կորպորացիան» Հայաստանի հետ համաձայնագիր կնքեց, որով ԱՄՆ կառավարությունը ՀՀ-ին է հատկացնում 235 միլիոն դոլար՝ արդարացի կառավարման, տնտեսական ազատությունների խրախուսման եւ մարդկային կապիտալի ներդրումների առումով, այլ խոսքերով՝ ժողովրդավարության առումով առաջընթաց ունենալու համար: Ադրբեջանը ոչինչ չստացավ «ՀՄԿ» ֆոնդից, ինչը նշանակում էր, որ Ադրբեջանը ժողովրդավարության առումով ետ էր Հայաստանից: Ես ուզում եմ հարցնել, ի՞նչ փոխվեց այս երկու ամսվա ընթացքում, որ դուք խոսեցիք Հայաստանի մասին, որպես ավելի պակաս ժողովրդավարական երկրի, քան Ադրբեջանն է:
– Իմ կարծիքով, մարդիկ թերեւս սխալ են մեկնաբանել իմ խոսքերը անգլերենից հայերեն թարգմանելիս, քանի որ ես երբեք նպատակ չեմ ունեցել համեմատել Հայաստանն ու Ադրբեջանը: Դրանք տարբեր երկրներ են, որոնք ունեն տարբեր ավանդություններ, մշակույթ եւ պատմություն, թեեւ հարեւաններ են: Ես չեմ համեմատում այս երկու երկրները, այն ամենն, ինչ ես ասել եմ, ասել եմ ի պատասխան «Ազատություն» ռ/կ-ի թղթակիցների հարցի, որոնք էլ համեմատություն անցկացրեցին Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ, ես չէի ցանկանում այդ համեմատությունն անել: Իսկ այն, ինչ ես ասացի եւ այժմ էլ կրկնում եմ, այն է, որ Հայաստանի եւ Հայաստանի ժողովրդավարական զարգացման նկատմամբ մեր աջակցության հիանալի դրական օրինակ է Հայաստանը «ՀՄԿ»-ում ընդգրկելը, ինչպես դուք եք նշում, ինչը նշանակում է, որ ՀՀ-ն համապատասխանել է այդ չափանիշներին՝ արդարացի կառավարման, տնտեսական ազատությունների խրախուսման եւ մարդկային կապիտալի ներդրումների: Իսկապես՝ Հայաստանը դա արել է, եւ դա արտացոլվել է «ՀՄԿ» ծրագրում: Մյուս կողմից՝ ես նաեւ ասում եմ, առանց վկայակոչելու կամ հիշատակելու Ադրբեջանը, որ երկրները պետք է կարողանան պահպանել իրենց ցուցանիշը: Եւ ես հիշեցրեցի, որ Դանիլովիչը նամակ է ուղարկել Քոչարյանին, որտեղ ասում է, որ մենք սկսում ենք «ՀՄԿ»-ն, սակայն մենք նաեւ մտահոգություններ ունենք սահմանադրական հանրաքվեի առումով: Այնպես որ, ես ընդամենը մարդկանց հիշողությունն էի թարմացնում: Իմ տեսակետը հետեւյալն է. Հայաստանը լավ ճանապարհի վրա է, սակայն, իհարկե, չի կարելի ասել, որ այն հասել է ժողովրդավարության: Եւ քանի որ ինձ հարց էին ուղղել նաեւ Ադրբեջանի մասին, ես այդ մասին էլ խոսեցի՝ ասելով, որ Ադրբեջանում նույնպես կան դրական նշաններ, թեեւ այնտեղ նույնպես ամբողջական ժողովրդավարություն չկա, այնուամենայնիվ դրական տեղաշարժեր արձանագրվեցին նրանց վերջին ընտրությունների ժամանակ: Մենք, իհարկե, հիասթափված էինք, որ ընտրությունները չհամապատասխանեցին միջազգային չափանիշներին, սակայն մենք նաեւ ընդունում ենք, որ դրական տեղաշարժեր եղան: Այնպես որ, մենք հույս ունենք՝ դա ցույց է տալիս, որ Ադրբեջանը սկսում է ճիշտ ճանապարհի վրա լինել ժողովրդավարության հասնելու համար, այնպես, ինչպես մենք հույս ունենք եւ հավատում ենք, որ Հայաստանն արդեն ժողովրդավարության հասնելու ճիշտ ճանապարհի վրա է: Մենք հույս ունենք, որ երկու երկրներն էլ ճիշտ ճանապարհով են առաջ շարժվում, սակայն ես իսկապես չեմ կարող համեմատել, թե նրանցից յուրաքանչյուրը ժողովրդավարական զարգացումների առումով որ կետում է գտնվում: Հայտնի է, որ «ՀՄԿ»-ն ոչ միայն ժողովրդավարական ինստիտուտների հետ գործ ունի, այլեւ արդար կառավարման, ինչպես նշում եք ձեր հարցում: Այնպես որ՝ ոչ մի համեմատություն: Հայաստանը հաջողություններ ունի, եւ մենք նրանից ավելին ենք սպասում: Ադրբեջանը նույնպես որոշ հաջողություններ ունի, եւ մենք ցանկանում ենք, որ ավելի մեծ հաջողություններ գրանցի:
– Պարոն Դանիլովիչը մայիսի 15-ին եւս նամակ է ուղարկել Ռոբերտ Քոչարյանին, որտեղ նշված է, որ «ՀՄԿ» մի շարք ցուցանիշներով Հայաստանը անկում է ունեցել: Նշանակո՞ւմ է դա արդյոք, որ «ՀՄԿ» ծրագիրը կարող է դադարեցվել:
– Պարոն Դանիլովիչի նամակը չի նշանակում, թե Հայաստանն այն ճանապարհի վրա է, որ «ՀՄԿ» ծրագիրը կդադարեցվի: Այն շեշտում է, որ երկրներին գնահատում է ոչ թե ԱՄՆ կառավարությունը, այլ այնպիսի կազմակերպություններ, ինչպես «Freedom House»-ը: Վերջինս է գնահատում այն ցուցանիշները, որոնցով երկրները պետք է համապատասխանեն «ՀՄԿ»-ի պահանջներին: Պարոն Դանիլովիչը իր նամակում նշում է, որ մենք պետք է միասին աշխատենք՝ համոզվելու համար, որ Հայաստանը բավական բարձր ցուցանիշ է պահպանում, ինչն անհրաժեշտ է առաջ շարժվելու համար: Այն ոչ թե ճնշում է, այլ ուղղակի հիշեցում, որ պետք է պահպանել ցուցանիշը:
– Պարոն Բրայզա, Հայաստանում այնպիսի կարծիք կա, որ նախ ձեր կողմից, իսկ ավելի ուշ ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների հայտարարությամբ բանակցությունների սեղանին դրված ԼՂ հակամարտության կարգավորման սկզբունքների բացահայտումից հետո այստեղ սկսված գործընթացները կարող են ավարտվել իշխանափոխությամբ: Ձեզ նման զարգացման հնարավորությունը մտահոգո՞ւմ է, թե՞ ոչ:
– Նախ եւ առաջ ցանկանում եմ հստակեցնել, որ ես չեմ որոշել բացահայտել սկզբունքները, դա երեք համանախագահների որոշումն է, որը նույնիսկ կայացվել է ավելի վաղ, քան ես դարձել եմ համանախագահ: Եւ ես հույս ունեմ, որ Հայաստանում, ինչպես իշխանության ներսում, այնպես էլ դրսում գտնվող իմ ընկերները կդադարեն սպեկուլյացիաներ անել այն մասին, թե ես փորձում էի ճնշել Հայաստանին: Իհարկե, նման բան չի եղել, ես այդպիսի բան չեմ արել, ես իրականում այդ փուլում ոչ մի կապ չեմ ունեցել համանախագահների որոշման հետ, իմ պարտականությունն էր մարդկանց բացատրել այն, ինչ նրանք որոշել էին մինչ իմ համանախագահ դառնալը: Սա առաջին մասով: Իսկ ձեր հարցին ավելի ուղիղ պատասխանելով՝ պետք է ասեմ՝ բոլորն ընդունում են, որ սա մի շրջանակային համաձայնագիր է, որ քննարկվել է բանակցություններում, որը նախագահ Քոչարյանի ու նախագահ Ալիեւի համաձայնության կարիքն ունի: Ես չեմ կարող պատկերացնել, թե ինչո՞ւ պետք է այն այդպիսի մեծ ճգնաժամ առաջացնի երկրներից որեւէ մեկում, քանի որ սա շարունակական գործընթացի արդյունքում ձեւավորված շրջանակ է: Իմ կարծիքով, սա ազնիվ եւ հավասարակշռված շրջանակ է: Իհարկե, ես չեմ կարող այն պարտադրել որեւէ կողմի, սակայն այն այնքան է մոտեցնում հակամարտության կարգավորումը, որքան որ համանախագահողները կարող էին ընդհանրապես մոտեցնել դա: Եւ մենք հայտարարում ենք, չենք կարող այլեւս առաջ շարժվել, եթե չունենանք նախագահների որոշումը կամ խորհուրդը: Այնպես որ, ահա թե որտեղ ենք մենք հիմա, սպասում ենք նախագահներին՝ ինչ են նրանք ցանկանում անել: Թե ինչպես կարող է այս ամենը տանել այն բանի, որ որեւէ մեկը հեռանա իշխանությունից, սա քննարկելու հարց է, մենք սպասում ենք ձեզ, սպասում ենք Հայաստանի եւ Ադրբեջանի՝ ինչպես նախագահների, այնպես էլ մյուսների որոշմանը՝ ինչպես այսուհետ առաջ շարժվել, մենք այլեւս չենք կարող գնալ:
– Եւ վերջին հարց. պարոն Բրայզա, ե՞րբ է Հայաստան ժամանելու ՀՀ-ում ԱՄՆ նոր դեսպան Ռիչարդ Հոգլանդը, եւ ո՞րն էր դեսպան Էվանսին ետ կանչելու իրական պատճառը:
– Դեսպան Հոգլանդը կգա Հայաստան հաստատվելուց անմիջապես հետո, կարծում եմ՝ մեկ-երկու շաբաթից: Պետք է ասեմ, որ նա շատ ջերմ, շատ ուշադիր անձնավորություն է, որը խորապես ծանոթ է Կովկասի պատմությանը: Ինչ վերաբերում է դեսպան Էվանսին, ապա նա հրաշալի մարդ է, նա հիանալի դեսպան էր եւ այստեղ մեր բոլորի գնահատելի գործընկերը: Ընդհանրապես ազնիվ չէ ասել, թե նա ետ է կանչվել, մարդիկ նաեւ ասում են, թե նա հեռացվում է դիվանագիտական ծառայությունից: Դա ճիշտ չէ: Ընդհանրապես յուրաքանչյուր դեսպան ծառայում է նախագահին, իսկ դա նշանակում է, որ նա պետք է հետեւի նախագահի վարած քաղաքականությանը: Իսկ նախագահ Բուշի քաղաքականությունը այդ սարսափելի իրադարձությունների՝ հայերի զանգվածային սպանությունների վերաբերյալ շատ հստակ է, քանի որ նա ամեն տարի իր ուղերձում նշում է այդ մասին: Իհարկե, եթե որեւէ մեկը համաձայն չէ նախագահի քաղաքականության հետ, կարող է իր սեփական որոշումները կայացնել, սակայն դրանք չպետք է հրապարակայնորեն արտահայտվեն: Մենք բոլորս ենք ծառայում նախագահին, եւ մեր աշխատանքն է աջակցել նրա քաղաքականությանը, իհարկե՝ մեր աշխատանքն է նաեւ նրան խորհուրդներ տալը, սակայն երբ խոսքը վերաբերում է մեր հրապարակային հայտարարություններին, ապա մենք պարտավոր ենք սատարել նախագահի քաղաքականությանը:
ԱՆՆԱ Վ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ