Պետությունն ունի իշխանության պահելու խնդիր, որի համար նրան պետք են ոչ թե մտածող մարդիկ, այլ հպատակներ
07:28, June 4, 2013 | Նորություններ | Մտքի, խղճի և կրոնի ազատություն | Զինված ուժեր, Ոստիկանություն
Հարցազրույց ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակի նախագահ Արթուր Սաքունցի հետ
Ինչպե՞ս եք վերաբերում Հայոց եկեղեցու պատմության դասընթացի ներմուծմանը հանրակրթական դպրոցներ: Գուցե հարցադրումը ուշացած թվա, քանի որ այն արդեն շուրջ 10 տարի է արդեն ներմուծված է, սակայն դա էլ իր հերթին լուրջ փորձաշրջան էր, որը հնարավորություն տվեց արձանագրել խնդիրները, ուստի վերջերս այս ուղղությամբ ուսումնասիրություններն ակտիվացել են:
Միանշանակ առանձնացումը Հայ ժողովրդի պատմության և Եկեղեցու պատմության սխալ է՝ թե՛ պատմական, թե՛ արժեքային տեսանկյունից, որովհետև կրթական համակարգը պետք է լինի միասնական:
Ձեր կարծիքով դասընթացը կրու՞մ է չեզոք բնույթ, թե դրանում առկա են դավանաբանական մոտեցումներ, որն արգելված է սահմանադրությամբ աշխարհիկ հռչակված դպրոցում:
Այստեղ ոչ միայն դավանաբանություն, այստեղ բացահատ քարոզ է` առաքելական եկեղեցու որպես միակ ճշմարիտ և բացառիկ ուղղության: Այստեղ կան թեմաներ, որոնք ընդհանրապես կապ չունեն Առաքելական եկեղեցու հետ: Օրինակ. իմ երեխան կարդում է Մանկական Աստվածաշունչը և ինձ հարց է տալիս. «Մենք բնագիտությունից անցնում ենք այլ բան, իսկ Եկեղեցու պատմության ուսուցիչը մեզ տալիս է բոլորովին այլ բան, հիմա ես որն ընդունեմ»: Ես պատասխանում եմ բնագիտությունը, որովհետև այն գիտություն է բնության մասին: Երեխան պատասխանում է, այդ դեպքում ես ինչո՞ւ պետք է կարդամ ու ժամանակ կորցնեմ սովորելու համար Եկեղեցու պամության թեմաները: Այս հարցի պատասխանն ըստ էության ես չունեմ, որովհետև նման թեմաներն ինձ համար ունեն այլ հիմնավորումներ, քան իմ երեխայի: Նման մոտեցումն ինքնին բերում է հակասություններ:
Սակայն, ինձ համար դա այդքան ցավալի չէ, որքան այն փաստը, որ Եկեղեցին արդեն մուտք է գործում գիտական հետազոտությունների ոլորտ. Սա արդեն միջնադար է:
Վերջերս ծանոթացա մանկավարժական համալսարանի նախկին դասախոսի աշխատանքից ազատելու և գիտական թեզի պաշտպանության մասին հոդվածին, ստացվում է, որ արդեն եկեղեցին է կանխորոշում քրիստոնեական դոմինանտ դեր ունեցող գիտական թեմաների արժեքը՝ դոգմաների, այլ ոչ թե արժեքների տեսանկյունից, սա արդեն զարմանալի է:
Ես գտնում եմ, որ խղճի ազատությունը, համոզմունքներ ունենալը խիստ անհատական խնդիր է, և կրթության համակարգը որևիցե մասնակցություն չպետք ունենա անձի համոզմունքները ուղղորդելու հարցում՝ զրկելով այլընտրանքային հնարավորություններից: Կրթության համակարգը կարող է լուծել միայն ճանաչողական խնդիր. այն կարող է տալ հնարավորություն ճանաչելու տարբեր համոզմունքներն ու դրանց նշանակությունը անձի կյանքում, սակայն մի ուղղությամբ ուղղորդելն ինքնին անթույլատրելի երևույթ է: Պետք է սովորեցնել մտածել և ճանաչել, սա է կրթության խնդիրը:
Ինչպե՞ս եք վերաբերում ազգային ծեսերի, տոների, սովորույթների հիման վրա ժառանգաբար փոխանցվող հավատին կամ կրոնին:
Կարելի է մտացածին ձևակերպումներով հիմնավորել նույնիսկ ամենաանհեթեթ արդյունքը, չխորանալով դրա բուն նպատակի վրա: Կարող են արդյունքն ու հիմնավորումը իրար հետ նույնիսկ տրամաբանական որևէ կապ չունենալ: Ինչ վերաբերում է սովորույթներին, դրանք ժամանակի ընթացքում անընդհատ փոփոխություն կրող երևույթներ են: Թե՛քրիստոնեական, թե՛ մուսուլմանական, թե՛ բուդդայական կրոններին հարող քաղաքակրթությունները խիստ տարբերվում են իրենց սովորույթներով: Նույն Հայաստանը խիստ բազմազան է սովորույթներով ու ծեսերով. մի տոնը տարբեր տարածաշրջաններում ընկալվում կամ ձևավորվում է տարբեր կերպերով: Վերցնենք Վարդավառը. այն Տաուշի կամ Նոյեմբերյանի ժողովրդի համար ավելի մեծ նշանակություն ունի, քան Հունվարի 6-ը: Սովորույթների իներցիան էական նշանակութույն ունի: Դրանք ի սկզբանե տրված չեն, տարբեր դարաշրջաններում դրանք կրում են մշակույթի ու քաղաքական ուժերի ազդեցությունը: Սովորույթների միջոցով հավատի ձևավորումը կարծում եմ սքողված պրոպոգանդայի նշանակություն ունի: Այն միտումը, որը զրկում է անձին մտքի, խոսքի, լեզվի ազատության, համամարդկային նվաճումները տեսնելու, ճանաչելու հնարավորությունից, այն չի կարող դրական միտում ունենալ, այս առումով մենք բախվում ենք հետընթացի` դեգրադացիայի երևույթի:
Կան բավականին կրթված անձիք, ովքեր դրական են վերաբերում դասագրքի մուտքին, թեպետ շատ են դեպքերը, երբ կարծիք հայտնողները նույնիսկ ծանոթ չեն դրա բովանդակությանը: Աշակերտների կողմից այն ևս շատ դեպքերում դրական է ընդունվում: Սակայն պարզել ենք, որ ուսուցիչները հրահանգավորված են չշեղվել դասագրքի բուն նյութից, որն ըստ իս, շատ սեղմ ու սուղ է, որպեսզի խթանի մտածողության և ճանաչողության զարգացմանը: Ի՞նչ կասեք այս առումով:
Մենք ունենք շատ լուրջ խնդիր, լուրջ մարտահրավեր, քանի որ տեղեկատվության բազմազանությունն այսօր լուրջ հնարավորություն է տալիս երեխաների մտածողության զարգացմանը, եթե կրթական համակարգը չի տալիս ճանաչողության այլընտրանքային հնարավորություններ, այն ստեղծում է բախումային իրավիճակ: Միակողմանի բովանդակությունը հարգանք չի ձևավորում նույնիսկ ուսուցչի նկատմամբ, քանի որ ուսուցիչը ստիպված է լինում խուսափել հարցադրումներից, ստիպելով հարմարվել պարտադրված կանոններին, որը զրկում է աշակերտին և ուսուցչին մտածող ու ստեղծագործ լինելու հնարավորությունից:
Իսկ ինչպե՞ս եք վերաբերում նրան, որ Եկեղեցու պատմություն առարկայի 5,6-րդ դասարանների բովանդակությունը ներկայացվում է Աստվածաշնչից, իսկ դասավանդող ուսուցիչների ընտրության ժամանակ նախապատվությունը տրվում էր Աստվածաշունչ չիմացողներին:
Եթե այն դիտարկենք որպես առարկա, այս դեպքում այն ընդհանրապես պետք է կապ չունենա Աստվածաշնչի հետ, քանի որ ունի բոլորովին այլ տրամաբանություն`այն պետք է բովանդակեր միայն պատմական երևույթներ` չներառելով դոգմաներ: Այստեղ խնդիրը այլ է. քանի որ դասագրքում առկա են նյութեր Աստվածաշնչից, Առաքելական եկեղեցու պաշտոնական դոգմաներից, ծեսերից և այլն, ապա Աստվածաշնչի չիմացությունը բացառում է ուսուցչի ազատ կարծիքի իրավունքը, որը բացառում է այլակարծությունը, այն դեպքում, երբ ուսուցչի համոզմունքները հնքարավոր է չհամապատասխանեն առաքելական եկեղեցու դոգմատիկ մոտեցումներին:
Իմ կարծիքով սա ամբողջ կրթական համակարգի խնդիրն է: Եթե խորհրդային միության կրթության համակարգում կրթության բովանդակությունը ներդաշնակ էր պետական գաղափարախոսությանը, ապա այսօր միասնական կրթական համակարգային գաղափարախոսություն գոյություն չունի: Բացի այդ յուրաքանչյուր առարկա ձևավորվում է մանկավարժական մեթոդիկաների ձեռքբերումների հիման վրա: Դասագրքում ձևակերպումներն ու թեմաները համապատասխանեցված չեն երեխայի հնարավորություններին: Առկա չէ միասնական արժեհամակարգ, որի ձևավորման հիմանական նպատակը կրթության նպատակը պետք է լինի: Այսօր հասարակությունը չունի արժեքային ընկալում, էլ չեմ խոսում միասնական արժեքային ընկալումից, մենք չունենք այն փարոսը, որը կուղղորդի այն նպատակը, որին մենք ձգտում ենք հասնել: Խառնված են արժեքները ուղենշող անձիք ու երևույթները: Սա լուրջ մարտահրավեր է հասարակության համար:
Չեք կարծու՞մ, որ այս պետական համակարգին ձեռնատու չէ մտածող անձ ունենալը:
Վերջին 20 տարիների ընթացքում, բավականին լուրջ խնդիրների ազդեցության ներքո մենք շարունակում էինք ընթանալ իներցիայով` հենվելով դեռևս խորհրդային ռեսուրսների վրա, ընթացքում փոփոխելով դրանք: Այսօր ձևավորվել է միակուսակցական, մոնոպոլ հասարակություն, որի հիմքերը գալիս են դեռևս խորհրդային ժամանակներից: Այն գրեթե 17 տարի շարունակում է իշխել` չունենալով պաշտոնական գաղափարախոսություն: Իհարկե, պարբերաբար հանրապետական կուսակցության որոշ դեմքեր հղումներ են կատարում նժդեհականությանը, բայց ոչ որպես գաղափարախոսություն: Պետությունը հասարակությանը պահելու համար պետք է տա որոշակի արժեհամակարգ, որը իշխող կուսակցությունը չունի: Այս առումով եկեղեցին եկավ լրացնելու այս բացը` ստանալով պետությունից որոշակի արտոնություններ: Այ օրինակ, այսօր եկեղեցին ունի հարկային արտոնություններ, 10 տարվա ընթացքում 625 հայ առաքելական եկեղեցու սպասավորներ ազատվել են զինվորական ծառայությունից կամ ստացել տարեկետում, այն դեպքում, երբ 444 եհովայի վկաներ դատապարտվել են այլընտրանքային ծառայություններից խուսափելու համար: Սրանք պաշտոնական տվյալներ են: Այսպես պետությունը և եկեղեցին եկել են փոխշահավետ համաձայնության:
Իսկ ինչպե՞ս եք վերաբերում բանակում կամ ոստիկանությունում եկեղեցու հոգևոր սպասավորների պաշտոնավարությանը:
Սա բավականին լուրջ հետևանքներ կարող է ունենալ, քանի որ բանակում կամ այլ հաստատություններում աշխատում, սովորում կամ ծառայում են այլ կրոնների հետևորդներ, որոնց հետ անխուափելի են բախումները:
Եթե պետությունը իր ունեցած ռեսուրսները չի դիտարկում, որպես մտածող մարդիկ, որոնք պետք է խթանեն պետության զարգացմանը, այլ դիտարկում է այն իր շահերի տեսանկյունից, իսկ մեր պետությունն ունի իշխանության պահելու խնդիր, որի համար նրան պետք են ոչ թե մտածող մարդիկ, այլ հպատակներ: Այս առումով ևս եկեղեցին ու պետությունը փոխլրացնում են իրար: