0 8000 12 11

2008թ. մայիսին Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ իրավախորհրդատվություն ստանալու համար դիմել են թվով 21 քաղաքացիներ:

Վանաձոր քաղաքում քաղաքացիների կողմից բարձրացված 1 խնդիրը վերաբերվել է սպառողի իրավունքի խախտմանը, մեկը՝ զորակոչիկի խախտված իրավունքին և մեկը՝ խախտված աշխատանքային իրավունքին:

Սպառողի իրավունք

1. «Լոռի-ջրմուղկոյուղի» ՓԲԸ-ն բաժանորդից պահանջել է վճարել ջրի դիմաց ըստ անձերի թվի այն դեպքում, երբ տվյալ բնակարանում մի քանի տարի ոչ ոք չի բնակվել, փաստացի ջուր չի օգտագործվել, և բնակարանում ջրաչափ տեղադրված չի եղել: Փաստացի «Լոռի-ջրմուղկոյուղի» ՓԲԸ-ն բաժանորդին ներկայացրել է ոչ օրինական պահանջ, քանի որ քաղաքացին պարտավորություն չի կրում վճարել իրեն չմատուցված ծառայությունների կամ չօգտագործած ջրի, գազի, էլեկտրաէներգիայի կամ այլ ապրանքների համար:
Այս դեպքում քաղաքացուն խորհուրդ է տրվել տեղեկանք վերցնել համատիրությունից այն մասին, որ «Լոռի-ջրմուղկոյուղի» ՓԲԸ-ի կողմից նշված ամիսների ընթացքում տվյալ հասցեում բնակվող չի եղել: Այնուհետև գրավոր դիմում ներկայացնել «Լոռի-ջրմուղկոյուղի» ՓԲԸ-ին՝ կցելով այդ տեղեկանքը: Եթե «Լոռի-ջրմուղկոյուղի» ՓԲԸ-ն այդ դեպքում էլ չեղյալ չհամարի քաղաքացու պարտքերը, անհրաժեշտ է վեճը բողոքարկել դատական կարգով:

Զորակոչիկի իրավունք

2. 2002թ.-ին Երևանի Նորք-Մարաշ օրթոպեդիայի և վնասվածքաբանական ինստիտուտում անցած բժշկական եզրակացության հիման վրա հանրապետական զորակոչային հանձնաժողովը որոշում է ընդունել առողջական վիճակի պատճառով պարտադիր զինվորական ծառայությունից 3 տարի ժամկետով տարկետում տրամադրելու մասին:

2005թ. ևս 3 տարի ժամկետով տարկետում է տրամադրվել:
2008թ. Երևանի Նորք-Մարաշ օրթոպեդիայի և վնասվածքաբանական ինստիտուտում անցել է երրորդ բժշկական հետազոտությունը: Բժշկական հետազոտության արդյունքում տրված եզրակացության մեջ զորակոչիկի առողջական վիճակի բարելավման ոչ մի փոփոխություն չի արձանագրվել: Սակայն զորակոչիկին բանավոր տեղեկացրել են, որ ծառայության համար պիտանի է ճանաչվել:

Զորակոչային հանձնաժողովի որոշումը կազմակերպության կողմից գրավոր բողոքարկվել է ՀՀ Պաշտպանության նախարարությանը: ՀՀ Պաշտպանության Նախարարության կողմից ձեռնարկված միջոցառումների արդյունքում զորակոչիկն ազատվել է պարտադիր զինվորական ծառայությունից՝ առողջության հետ ունեցած խնդիրների հիմքով:

Աշխատանքային իրավունք

3. 2003թ-ից քաղաքացին աշխատել է «Ար-Յուս» ՍՊԸ-ում: 2004թ. աշխատավարձի ուշացման պատճառով սեփական դիմումի համաձայն՝ ազատվել է աշխատանքից: 2004թ. ՍՊԸ ղեկավարը տեղեկանք է տվել աշխատավարձի պարտքի չափի վերաբերյալ, սակայն մինչ 2006թ. աշխատավարձի պարտքը չի վճարվել: 2006թ. օրինական ուժի մեջ մտած դատարանի որոշմամբ ՍՊԸ-ն պարտավորվել է վճարել աշխատավարձը: Հարուցվել է կատարողական վարույթ, որը կասեցվել է ՍՊԸ-ի սնանկության պատճառով, իսկ այնուհետև արդեն սնանկ ճանաչված հիմնարկը աշխատավարձի պարտքը վճարելու պարտավորությունից ազատվել է:

ՀՀ օրենսդրությամբ աշխատանքային իրավահարաբերությունների նկատմամբ վերահսկողություն է իրականացնում աշխատանքի պետական տեսչությունը: Այսինքն՝ մինչև տվյալ ՍՊԸ-ի սնանկ ճանաչվելը աշխատանքի պետական տեսչությունը կարող էր կանխել աշխատանքային իրավունքի խախտումը: Այս դեպքում, սակայն, քաղաքացին ժամանակին չի դիմել աշխատանքի պետական տեսչությանը:

Սնանկ ճանաչվելուց հետո ՀՀ «Սնանկության մասին» օրենքի համաձայն՝ իրականացվում է տվյալ ՍՊԸ-ի գույքի գնահատում, վաճառք, այնուհետև ՍՊԸ-ի ունեցած պարտքերի մարում՝ ըստ հերթականության: Աշխատավարձի պարտքը գտնվում է չորրորդ հերթում: Եթե տվյալ ՍՊԸ-ի գույքից առաջացած գումարը բավարար չէ բոլոր հերթի պարտքերը մարելու համար, դրանք փաստացի մարման ենթակա չեն: Փաստորեն, այս առումով օրենքը որոշակի թերություններ է պարունակում, ինչի արդյունքում էլ քաղաքացիների խախտված իրավունքների վերականգնման որևէ իրավական մեխանիզմ չի գործում:

Քաղաքացիների կողմից ներկայացված տեղեկատվության հարցումները վերաբերվել են թե° մարդու իրավունքներին, թե° տվյալ օրենքի կիրառումն ապահովող սահմանված օրենսդրական մեխանիզմերին:

Ընտանեկան իրավունք

1. Փոփոխման ենթակա՞ է արդյոք դատարանի կողմից նշանակված ալիմենտի չափը:
Դատարանի կողմից սահմանած ալիմենտի չափը կողմերի միջև դրա վերաբերյալ փոխադարձ համաձայնության բացակայության դեպքում ենթակա է փոփոխության միայն դատական կարգով: Դատարանը բավարարում է նման պահանջը, եթե ալիմենտի սկզբնական չափը դատական կարգով որոշելուց հետո փոփոխվել է կողմերից մեկի գույքային և ընտանեկան դրությունը: Ալիմենտի չափը փոփոխելիս դատարանը կարող է հաշվի առնել նաև կողմերի՝ ուշադրության արժանի շահերը:

Կազմակերպության կողմից տվյալ քաղաքացու համար ալիմենտի չափի փոփոխության պահանջի մասին հայցադիմում է պատրաստվել, որը քաղաքացին ներկայացրել է դատարան:

2. Ինչպե՞ս կարող է հոգեկան խանգարումով տառապող երեխայի խնամակալ նշանակվել:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսդրության համաձայն՝ քաղաքացին, որը հոգեկան խանգարման հետևանքով չի կարող հասկանալ իր գործողությունների նշանակությունը կամ ղեկավարել դրանք, կարող է դատարանով ընտանիքի անդամների կամ հոգեբուժական հաստատության տնօրինության դիմումի հիման վրա ճանաչվել անգործունակ: Անգործունակ ճանաչված քաղաքացու նկատմամբ սահմանվում է խնամակալություն:
Նշված անձինք, մասնավորապես՝ երեխայի ծնողը, կարող են դիմում ներկայացնել երեխայի բնակության վայրի կամ հոգեբուժական հաստատության գտնվելու վայրի դատարան՝ հիմնավորելով երեխային անգործունակ ճանաչելու հիմքերի առկայությունը: Քաղաքացուն անգործունակ ճանաչելու մասին դատարանի որոշման հիման վրա երեխայի բնակության վայրի խնամակալության և հոգաբարձության մարմինը ծնողին նշանակում է խնամակալ:
Կազմակերպության կողմից քաղաքացու համար պատրաստվել է դիմում ուղղված դատարանին՝ անձին անգործունակ ճանաչելու պահանջով:

3. Փասատացի համատեղ ամուսնության ընթացքում ունեցել են երեխա: Օրենքով սահմանված կարգով ամուսնությունը չի գրանցվել, չի ճանաչվել նաև երեխայի հայրությունը: Ինչպե՞ս կարող է երեխայի համար ապրելու միջոց՝ ալիմենտ, պահանջել:
Փոխադարձ համաձայնությամբ երեխայի հայրության փաստը կարելի է գրանցել ՔԿԱ տարածքային մարմնում, այնուհետեւ նույն փոխադարձ համաձայնությամբ սահմանել երեխայի ապրուստի միջոցը: Եթե կողմերի միջև համաձայնությունը բացակայում է, ապա անհրաժեշտ է դիմել դատարան՝ առաջին հայցով պահանջելով ճանաչել երեխայի հայրության փաստը, այնուհետև երկրորդ հայցով՝ դատական կարգով հորից ալիմենտ բռնագանձելու պահանջով:

4. Ամուսնալուծությունից հետո զրկվու՞մ է արդյոք կինը համասեփականության իրավունքով իրեն պատկանող սեփականությունից:
ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ամուսնալուծությունից հետո կողմերից յուրաքանչյուրը պահպանում է անշարժ գույքի նկատմամբ իր սեփականության իրավունքը:

5. 16 տարեկան երեխան կարո՞ղ է արդյոք փոխել իր ազգանունը:
Ընտանեկան օրենսդրությունը ինչպես երեխայի ծնողներին, այնպես էլ արդեն չափահաս դարձած երեխային իրավունք է վերապահում փոփոխել երեխայի ազգանունը: Անհրաժեշտ է ազգանունը փոփոխելու պահանջի մասին գրավոր դիմում ներկայացնել բնակության վայրի Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման տարածքային բաժին՝ ծննդյան վկայականում համապատասխան փոփոխություններ անելու համար: Եթե տվյալ երեխան արդեն ձեռք է բերել նաև անձնագիր, ապա փոփոխված տվյալներով ծննդյան վկայականի հիման վրա պետք է դիմել ոստիկանության անձնագրային բաժին՝ անձնագրում ևս համապատասխան փոփոխություններ իրականացնելու համար:

Սոցիալական իրավունք

6. 2-րդ խմբի հաշմանդամություն ունեցող, ծերության կենսաթոշակ ստացող քաղաքացին կարո՞ղ է արդյոք ստանալ նաև զինվորական թոշակ:
ՀՀ «Պետական կենսաթոշակների մասին» օրենքով 2 տեսակի կենսաթոշակի իրավունք ունեցող անձն իր ցանկությամբ ընտրում է դրանցից միայն մեկը: Օրենքը չի թույլատրում երկու տեսաի կենսաթոշակի իրավունք ունենալու դեպքում դրանք գումարել: Տվյալ դեպքում քաղաքացին կարող է միայն հաշմանդամության թոշակը փոխել զինվորական թոշակով: Անհրաժեշտ է գրավոր դիմում նրակայացնել կենսաթոշակային հիմնադրամ սահմանված կենսաթոշակի տեսակը փոխելու խնդրանքով:

7. Քաղաքացին տառապում է միզաքարային հիվանդությամբ, որը ապացուցվել է նաև զինվորական բժշկական հանձնաժողովի կողմից տրված եզրակացությամբ (որով ազատվել է ժամկետային զինծառայությունից), սակայն բժշկասոցիալական փորձագիտական հանձնաժողովը հաշմանդամության խումբ չի սահմանել: Ի՞նչ կարող է անել քաղաքացին՝ հաշմանդամության խումբ սահմանելու համար:
«Քաղաքացին կարող է բժշկասոցիալական փորձագիտական հանձնաժողովի ընդունած ակտը բողոքարկել վերադասության կամ դատական կարգով՝ ներակայացնելով առողջության վերաբերյալ համապատասխան հիմնավորում պարունակող փաստաթղթերը:

8. ա, ՀՀ կառավարության որոշմամբ թաղամասային հիմնարկի մանկավարժի հաստիքը վերանվանվել է մանկավարժ-դաստիարակի: Հի՞մք է արդյոք այս հանգամանքը երկարամյա ծառայության մասնակի կենսաթոշակի իրավունքից զրկվելու համար:
ա, Անհրաժեշտ է դիմել թաղամասային հիմնարկ՝ պաշտոնական գրությամբ հաստատելու համար, որ մանկավարժի հաստիքը համապատասխանում է մանկավարժ-դաստիարակի հաստիքին:
բ, Երկարամյա ծառայության մասնակի կենսաթոշակից օտվելու համար դիմում ներկայացնելու օրենքով սահմանված ժամկետից ուշացել է: Օրենսդրական այլ մեխանիզմ կա՝ վերականգնելու այդ իրավունքը:
բ, Օրենսդիրը դիմումի ներկայացման համար օրենքով սահմանված ժամկետից ուշանալու դեպքում երկարամյա ծառայության մասնակի կենսաթոշակի իրավունքի վերականգնման այլ հնարավորություն չի նախատեսում: Սա ուղղակիորեն հանդիսանում է տվյալ իրավունքի իրացման սահմանափակում, ինչի կապակցությամբ էլ կազմակերպությունը գրավոր դիմել է ՀՀ Աշխատանքի և Սոցիալական հարցերի նախարարություն: Որպես գործադիր իշխանության մարմին՝ նախարարությունը կարող է հանդես գալ օրենքում համապատասխան փոփոխություն իրականացնելու նախաձեռնությամբ:

Սեփականության իրավունք

9. Հնարավո՞ր է արդյոք 4 անձին համասեփականության իրավունքով պատկանող գույքը վերագրանցել որպես միայն երկու անձի պատկանող սեփականություն, եթե մյուս երկուսից մեկը մահացել է, մյուսը գտնվում է Ռուսաստանի Դաշնությունում:
Համասեփականության իրավունքով իրեն պատկանող գույքի նկատմամբ քաղաքացին պահպանում է իր իրավունքները, եթե թեկուզ գտնվում է կամ բնակվում է այլ վայրում /հասցեում/: Ուստի, առանց նրա համաձայնության տվյալ գույքի վերաբերյալ որևէ գործարք չի կարող իրականացվել, այդ թվում նաև սեփականության իրավունքի վերագրանցում: Մահացած համասեփականատիրոջ գույքը որպես ժառանգություն ստանալու համար մյուս համասեփականատերերը պետք է դիմեն տվյալ գույքի գտնվելու վայրի նոտարական գրասենյակ: Այնուհետև նոր համասեփականատերերի համատեղ առկայությամբ եւ համաձայնությամբ կարող է գրանցվել տվյալ գույքի սեփականության իրավունքը:

10. Հանդիսանում է օրդերով հատկացված բնակարանի համասեփականատեր: Այդ նույն բնակարանի նկատմամբ սեփականության իրավունք չունեցող մեկ այլ անձ իրեն և երեխաներին բռնի ուժով վտարել է բնակարանից:
Խախտվել է քաղաքացու սահմանադրորեն ամրագրված և երաշխավորված սեփականության իրավունքը, որից կարող է զրկել միայն դատարանը: Անօրինական գործողությունը կանխելու և համապասասխան միջոցառումներ ձեռնարկելու համար քաղաքացին պետք է գրավոր դիմի իր բնակության վայրի ոստիկանության մարմիններին:

Տեղեկատվության իրավունք

11. Դատարանի վճիռը կորցնելու դեպքում մի քանի տարի հետո քաղաքացին կարո՞ղ է արդյոք դատարանից ստանալ այդ նույն վճիռը:
ՀՀ «Դատական ծառայութան մասին» օրենքի համաձայն՝ դատական պրակտիկայի վերլուծությունը, վիճակագրությունը, ինչպես նաև համապատասխան տեղեկատվության, դատական որոշումների/վճիռների համակարգումն իրականացվում է դատական դեպարտամենտի կողմից: Անհրաժեշտ է գրավոր դիմում ներկայացնել ՀՀ դատական դեպարտամենտ՝ համապտասխան վճիռը ստանալու խնդրանքով:
Դաժան, անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող այլ վերաբերմունքից պաշտպանվելու իրավունք

12. Ամուսինն իրավունք ունի՞ արդյոք բռնություններ կիրառել կնոջ կամ երեխաների նկատմամբ:
Մեկ անձի կողմից մյուսի նկատմամբ կիրառված ֆիզիկական, հոգեբանական բռնությունները /ճնշումները/ համարվում են քրեորեն պատժելի արարքներ, անկախ այն հանգամանքից, թե ով կամ ում նկատմամբ է կիրառել /ամուսինը կնոջ, հայրը երեխաների նկատմամբ, թե հակառակը/: Նման արարքները կանխարգելելու համար անհրաժեշտ է դիմել ոստիկանություն:

Պետական տուրք վճարելու պարտականություն

13. Դատարանի որոշմամբ պարտավորվել է ետ վերադարձնել բանկից վարկով վերցրած գումարը, որի դիմաց որպես գրավ դրված է անշարժ գույք, միաժամանակ փոխհատուցել դատական ծախսերը: Արդյո՞ք կա օրենքով սահմանված հնարավորություն չփոխհատուցել դատական ծախսերը:
Օրինական ուժի մեջ մտած դատարանի վճիռը ենթակա է կատարման ամբողջ ծավալով՝ ներառյալ դատական ծախսերը:

Զորակոչիկի իրավունք

14. Քաղաքացին գտնում է, որ զինբժշկական հանձնաժողովի կողմից տրված եզրակացությունը չի համապատասխանում ներկայիս իր առողջական վիճակին: Ի՞նչ իրավունքներ ունի նա:
ՀՀ «Զինապարտության մասին» օրենքի համաձայն՝ զորակոչիկը, ով համաձայն չէ զորակոչային բժշկական հանձնաժողովի եզրակացության հետ, իրավունք ունի դիմում ներկայացնել հանրապետական զինբժշկական հանձնաժողովին՝ պահանջելով լրացուցիչ փորձաքննություն կամ այդ եզրակացությունը վիճարկել դատական կարգով:

Քաղաքացիական իրավունք

15. Կողմերի վերաբերյալ ոչ ճիշտ տվյալներ պարունակող պայմանագիրը կարո՞ղ է համարվել անվավեր կամ չեղյալ:
ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի համաձայն՝ եթե տվյալ պայմանագիրը ոչ ճիշտ տվյալներ է պարունակում կողմերի ինքնության վերաբերյալ, ապա համարվում է անվավեր:

Աշխատանքային իրավունք

16. Աշխատանքային գրքույկում հաշվարկված աշխատանքային ստաժի տարիների եւ կենսաթոշակային հիմնադրամում առկա ստաժի տարիների վերաբերյալ տեղեկատվությունը չի համապատասխանում: Ինչպե՞ս կարելի է համապատասխանեցնել այդ տվյալները:
Անհրաժեշտ է աշխատավայրից տեղեկանք վերցնել համապատասխան աշխատանքի տարիների վերաբերյալ, այնուհետև այդ տեղեկանքը, աշխատանքային գրքույկը ներկայացնել կենսաթոշակային հիմնադրամ՝ աշխատանքային տարիների ստաժը վերահաշվարկելու համար:

Վնասի փոխհատուցման իրավունք

17. Կարո՞ղ է արդյոք փոխհատուցում պահանջել զինծառայության պատճառով հիվանդության բարդացման և առողջությանը պատճառված վնասի համար:
Վնասի փոխհատուցման պահանջով անհրաժեշտ է դիմել դատարան՝ կից ներկայացնելով հետեւյալ փաստաթղթերը
• առողջական վիճակի վերաբերյալ եզրակացություն մինչեւ զինծառայությունը
• առողջական վիճակի մասին եզրակացություն զինծառայությունից հետո
• առողջությունը վերականգնելու համար ծախսված կամ դրա համար անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցները՝ ներկայացնելով համապատասխան ծախսի կտրոնները:

Ժառանգության իրավունք

18. Ժառանգաբար փոխանցվու՞մ են արդյոք նախկին ԽՍՀՄ բանկի ավանդները:
Ավանդները որպես սեփականություն կարող են ժառանգաբար փոխանցվել, սակայն ՀՀ կառավարության որոշմամբ ՀՀ-ն ստանձնել է նախկին ԽՍՀՄ բանկի միայն սեփականատերերի, ոչ թե ժառանգների ավանդների փոխհատուցման պարտականությունը: